Soru-Cevap

Adı-Soyadı:……………………………… Numarası:………

Öğretmen: Tarih: İmza:

Adı-Soyadı:……………………………… Numarası:………

Aşağıda yer alan formda değerlendirmelerinizi 1 (yapamıyor), ile 5 (mükemmel yapıyor) arasında bulunan değerleri dikkate alarak yapınız.

4. Hece, Kelime ve Cümle Oluşturma

 6.  Ölçme ve Değerlendirme

Ölçme ve değerlendirme, yapılan bütün çalışmaların bir parçası olarak düşünülmelidir. Hazırlık aşamasından başlayarak okur yazarlığa ulaşıncaya kadar bütün aşamalar değerlendirilmelidir. Öğretmen ilk okuma-yazma değerlendirme formunda yer alan değerlendirme başlıklarını temel alarak her öğrencinin gelişim düzeyini gösteren ayrıntılı değerlendirme formları hazırlamalıdır. Ölçme ve değerlendirme için aşağıda verilen okuma-yazma değerlendirme formlarından yararlanabilirsiniz.

İLK OKUMA YAZMA ÖĞRETİMİ

1.    İlk Okuma-Yazmaya Hazırlık

İlk okuma-yazmaya hazırlık aşamasında genel hazırlık, okumaya ve yazmaya hazırlık olmak üzere üç tür çalışma yapılmalıdır.

  a. Genel Hazırlık

Öğrencilerin sınıf ortamına, arkadaşlarına alışmaları için okulun ilk gününden itibaren onlara rahat iletişim kurabilecekleri bir ortam sunulmalıdır. Ayrıca sınıfını ve sırasını bulmaya, sınıfına, sırasına, arkadaşlarına ve öğretmenine de alışmaları için gerekli çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmalarda oyunlar, dramalar, şarkılar, bilmeceler birer araç olarak kullanılabilir. Böylece öğrencilerin,  ilk okuma-yazma çalışmalarına yönelik olumlu tutum geliştirmeleri sağlanmalıdır.

Ayrıca öğrenciler çeşitli yönleriyle (görme, işitme, geçirdiği hastalıklar, aile ve sosyal durumu vb.) tanınmaya çalışılmalı, sınıf ortamının düzenlenmesinde ve ilk okuma-yazma öğretiminde bunlar dikkate alınmalıdır. Yapılacak çalışmalar hakkında aileler bilgilendirilmeli ve onların yardımları sağlanmalıdır. Düzenli aralıklarla çocukların gelişimi ve yapılması gerekenler hakkında bilgiler verilmelidir.

b. Okumaya Hazırlık 

1. Oturma: İlk okuma-yazma çalışmalarında düşünce akışını artıran, anlamayı ve çalışmaları kolaylaştıran doğru oturma şekline dikkat edilmelidir. Öğrencilerin sırada yanlış oturmalarına ve eğilerek çalışmalarına izin verilmemelidir.  

2. Kitap tutma ve açma: Öğrencilere kitabı nasıl tutmaları ve sayfaları nasıl açmaları gerektiği gösterilmelidir. Göz ile kitap arasındaki en uygun uzaklık sağlanmalıdır. 

3. Görsel okuma: Okuma çalışmalarından önce öğrencilerin görselleri tanıma, anlama, yorumlama ve anlatma becerileri geliştirilmelidir. Bu amaçla şu çalışmalar yapılabilir.

·        Gördüğü bir resmi tanıma, diğerlerinden ayırt etme,

·        Görsellerde gördüğü ayrıntıları anlatma,

·        Söylenen kelimenin görsel karşılığını bulma,

·        Söylenen cümleye uygun resimleri bulma,

·        Sorulan bir soruyu görsellerden yararlanarak cevaplama,

·        Görsellerden yararlanarak hikâye oluşturma,

·        Görsellerden yararlanarak oluşturulan bir hikâyedeki kahraman, olay, yer, zaman hakkında konuşma.

4. Okumaya özendirme: Öğretmen, örnek okuma yaparak öğrencileri okumaya özendirmelidir. Bu amaçla şu çalışmalar yapılabilir.

·        Hikâye, masal, fıkra, şiir, şarkı, tekerleme vb. okuma.

·        Öğrencilerin resimli hikâyeleri okuyormuş gibi anlatmalarını sağlama.

·         

c. Yazmaya Hazırlık 

a. El hareketleri: Yazmaya  başlamadan önce öğrencilerin çeşitli oyunlarla el kol kasları geliştirilmelidir. Bu çalışmalarla öğrencilerin kas esnekliği sağlanmalıdır. Bu amaçla aşağıdaki etkinlikler yapılabilir. 

·        Parmakları kullanarak şarkılar söyleme. Örneğin, “sağ elimde beş parmak, sol elimde beş parmak...” şarkısının söylenmesi.

·        Parmak uçları ile sıra üzerine vurarak yağmur yağma sesinin çıkartılması (hafif yağmur, şiddetli yağmur, gök gürültüsü taklitleri).

·        Direksiyon çevirme hareketiyle sağa ve sola doğru dönüşler yapma.

·        Elma, armut toplama veya parmaklarını açıp kapatarak far yakıp söndürme taklidi yapma.

b. Boyama: Çeşitli boya kalemleriyle resim yapma etkinlikleri yapılabilir.

c. Kalem tutma: İlk okuma-yazma öğretimi açısından kalem tutmanın ayrı bir önemi bulunmaktadır. Öğrencilerin bu aşamada edinecekleri alışkanlıklar ömür boyu sürmektedir. Öğrencinin kalemi yanlış tutması, ellerinin çabuk yorulmasına neden olmakta ve güzel yazı yazmasını engellemektedir. Bunu önlemek için öğretmen her öğrencinin kalem tutuşunu gözlemelidir. Kalemi doğru tutma alışkanlığı kazanmalarını sağlamalıdır.

d. Serbest çizgi çalışmaları: Serbest çizgi çalışmaları bitişik eğik yazıya hazırlayıcı nitelikte olmalıdır. Öğrencilere çeşitli resimler yaptırılır. Yapılan bu çalışmalar çevrede görülen ve bilinen varlık ve nesnelerden örneklendirilerek öğrencinin çevresiyle bütünleşmesi ve yaptıklarını anlamlandırması bakımından önemlidir. Bu aşamada şu çalışmalar yapılabilir.

·        Karalama (kuş yuvası, çember, bulut yapma).

·        Sürekli ve eğik çizgiler çizme (dalga, yılan, halat vb.).

·         

e. Düzenli çizgi çalışmaları: Bu aşamada yapılacak çizgi çalışmaları harfleri yazmaya hazırlık niteliğindedir. Bu amaçla şu çalışmalar yapılabilir.

·        İki çizgi tek aralıktan oluşan satır aralığına çizme. İki satır çizgisinin arası 2 cm olmalıdır.

·        Dört çizgi üç aralıktan oluşan satır aralığına çizme. Dış iki çizgi arası 2 cm olmalıdır.

·        Dört çizgi üç aralıktan oluşan standart yazı aralığında çalışma. Dış iki çizgi arası 1.3 cm olacak şekilde düzenlenmelidir.

2.   İLK OKUMA-YAZMAYA BAŞLAMA VE İLERLEME

Bu aşamada sesi hissetme ve tanıma, sesi okuma ve yazma, sesten anlamlı heceler, kelimeler ve cümleler oluşturma ile metin oluşturma çalışmaları yapılmaktadır.

 a.  Sesi Hissetme ve Tanıma

Sesi hissetme ve tanıma aşaması tanıtılacak sesin öğrenciler tarafından fark edilmesini sağlamaya yöneliktir. Bu aşamada aşağıdaki çalışma ve etkinlikler yapılmalıdır.

1.     Kısa öyküler anlatma, drama yapma, tekerleme ya da şarkı söyleme gibi etkinliklerle ses hissettirilir.

2.     Sesin geçtiği kelimelere örnekler buldurulur. Örneğin tanıtılan sesin hangi öğrencilerin adında bulunduğu, hangi bitki, hayvan veya eşya adında olduğu sorulabilir. 

3.     (Bu kelimeler söylenirken ilgili ses vurgulanır. Öğrenciler örnekler vermeye özendirilir.)

4.     Görsellerden yararlanılarak sesi ayırt etme çalışmaları yapılır (Sesin bulunduğu ve bulunmadığı kelimelerin resimleri gösterilerek bu kelimelerde ilgili sesin geçip geçmediğini belirlemeleri istenir).

b.  Sesi Okuma ve Yazma

Sesin yazıdaki sembolü olan harf aşağıdaki sıraya göre yazılmalı ve okunmalıdır.

1.  Öğretmen tahtada bu harfin nasıl yazıldığını göstermeli ve öğrencilerle birlikte okumalıdır.

2.  Alıştırma kitabındaki büyükçe çizilmiş harfin üzerinden öğrenciler ok yönünde defalarca giderek harfin yazılışına hazırlanmalıdır.

3.  Öğrencilerin, satır aralıklarına (dört çizgi üç aralık) yazılmış harf örneklerinin üstünden kalemleriyle gitmeleri sağlanmalıdır.

4.  Dört çizgi üç aralıktan oluşan satır aralarına öğrenciler harfleri yazmalı; ne yazdıkları sorularak harfin doğru yazımı ve seslendirilmesine özen gösterilmelidir.

5. Yazılması zor olan (a, A, k, y, g, G, f, ) harflerinden önce, bu harflerin yazımına yönelik hazırlayıcı çizgi çalışmaları yapılabilir.

 Tablo 3: Ses Grupları Tablosu

1. Büyük Harfler

Büyük harfler verilirken oluşturulan kelime ve cümlelerden yararlanılabilir. Bunun için özel adların yazım kuralından, cümleye büyük harfle başlama kuralından hareket edilebilir. Örneğin “ela” kelimesi üretildiğinde bu kelimenin farklı anlamları üzerinde durularak insan adı olan “Ela” kelimesinin yazım şekli gösterilmelidir. Elde edilen büyük harfin yazım şekli üzerinde durulmalıdır.

·                     Bitişik yazıda C,Ç,I,İ,J,O,Ö,P,S,Ş,U,Ü,V,Z harflerinin büyük ve küçükleri benzerdir.

·        Bitişik eğik yazıda, harfler üstten bağlanır ve harflerin noktaları ve noktalama işaretleri kelime yazımı bittikten sonra konur.  

·        Bitişik yazıda “F, N, P, V, T ” harfleri yazılış özelliği bakımından kendinden sonra gelen küçük harfle bağlanmaz. Büyük harf yazıldıktan sonra kalem kaldırılır.

Örnek : Fatma, Nevin, Papatya, Vatan,  Temel  

·                     Bitişik yazı büyük harfleri ile kelime yazılırken harfler birleştirilmez .

Örnek : A N K A R A  

2. Rakamlar

Rakamlar Matematik Dersi programının gerektirdiği zamanda verilmelidir. Ancak rakamların yazılışları ses öğretimi tamamlandıktan sonra gösterilmelidir.

  1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0

c.   Heceler Kelimeler ve Cümleler Oluşturma

İlk okuma-yazma öğretiminin en önemli aşaması heceler üretme; hecelerden kelimeler, kelimelerden de cümleler oluşturmadır. Bu aşamada aşağıdaki çalışmalar yapılmalıdır.

1.      Verilen ilk iki sesin ardından bu seslerden hecelere ulaşılmalıdır.

2.      Elde edilen hecelerle okuma ve yazma çalışmaları yapılmalıdır.

3.      Verilen her yeni ses, önceki öğrenilenlerle ilişkilendirilmeli yeni heceler ve kelimeler oluşturulmalıdır.

4.      Her ses grubu tamamlandıktan sonra yapılan çalışmalar gözden geçirilmeli ve değerlendirilmelidir. Bir sonraki ses grubuna geçişte öğrencilerin daha önce verilenleri öğrenmiş olmalarına dikkat edilmelidir.

5.      Sesler verildikçe üretilen heceler artacak bunlara bağlı olarak kelime ve cümle oluşturma süreci de kolaylaşacaktır. Bu süreçte elde edilen kelimelerden özel ad olanlar  ile cümle başlarının yazımında büyük harf yazımı ve kullanımı eş zamanlı olarak verilmelidir.

6.      Elde edilen kelime ve cümlelerin anlamları üzerinde durulmalıdır.

7.      Öğrenciler, kelime ve cümle oluşturmaya özendirilmelidir. Oluşturulan kelime ve cümleler okunmalı, yazılmalıdır.

d.  Metin Oluşturma

   Öğrenilen kelimelerden, yeni cümleler, cümlelerden yararlanılarak metin oluşturulmalıdır. Metin yazdırılırken doğru yazma ve yazı estetiğine özen gösterilmelidir. Öğrenciler yazılarını dört çizgi üç aralıktan oluşan satır çizgilerine yazmalıdırlar. Ayrıca kendi oluşturdukları farklı metinleri okumaları teşvik edilmelidir.

4.  Okur Yazarlığa Ulaşma

Bu aşama ilk okuma-yazma öğretim sürecinin son aşamasıdır. Serbest okuma-yazma aşaması da denilmektedir. Bu aşamada öğrencilerin şiirleri, tekerlemeleri, hikâyeleri ve okuma kaynaklarından seçtikleri metinleri sınıftaki arkadaşlarına okumaları sağlanmalıdır. Ayrıca kendilerini yazılı olarak ifade etmeleri ve yazılanları okuyarak paylaşmaları sağlanmalıdır. Yazılarını tek çizgili defter satırı  üzerinde yazmalıdırlar.

5.  Uygulamalar

“ e ” Sesi

a.      Sesi Hissetme ve Tanıma

Bu aşamada tanıtılacak sesin öğrenciler tarafından fark edilmesi sağlanmalıdır. Bunun için tanıtılacak ses ile ilgili aşağıdaki etkinlikler yaptırılmalıdır:

§  Canlandırma, tekerleme, şarkı, öykü vb. etkinliklerle “e” sesi hissettirilmelidir. Örneğin: Bebeğini uyutmaya çalışan bir anne canlandırılabilir. Annenin bu sırada söylediği “eee….eee….” sesi çıkarılır.

§    Öğretmenin söylediği kelimelerden, öğrencilerin “e” sesinin olduğu kelimeleri belirlemeleri ve başka örnekler vermeleri istenmelidir.

      Örneğin; öğretmen “erik, etek, fare, kale, Emel, Ece, Elif  vb.”

 §   “e” sesinin olduğu ve olmadığı kelimelerin görsellerini kullanarak öğrencilerin sesi ayırt etmeleri sağlanmalıdır.

Adlarında “e” sesi geçen görsellerin altlarındaki kutuyu boyayınız.

Değerlendirme:

İçinde “ e “ sesinin geçtiği ve geçmediği resimlerden oluşan bir çalışma kağıdı düzenlenmelidir. Öğrencilerden “ e “ sesinin geçtiği resimleri belirlemeleri istenir.

b. Sesi Okuma ve Yazma

Bu aşamada tanıtılacak sesin sembolü olan harfin yazımı için aşağıdaki işlemler yapılmalıdır:

Öğrencilerin harfin yazılış yönüne dikkat ederek üzerinden defalarca gitmelerini sağlayınız. Bunu yaparken keçeli kalem,  boya kalemi vb.  kalın uçlu kalemler kullanılabilir.

e

Tanıtılan sesin sembolünü (harf) satır aralığına yazdırınız ve okutturunuz.

Değerlendirme: Tanıtılan “ e “ sesini bir dizi sembol içinden seçmelerini sağlayınız.

“l ” Sesi

 a. Sesi Hissetme ve Tanıma

 Bu aşamada tanıtılacak sesin öğrenciler tarafından fark edilmesi sağlanmalıdır. Bunun için tanıtılacak ses ile ilgili aşağıdaki etkinlikler yaptırılmalıdır:

 §   Canlandırma, tekerleme, şarkı, öykü vb. etkinliklerle “ l ” sesi hissettirilmelidir.

 Örneğin:

Öğrencilerin bildiği bir şarkının melodisini “lal la lal la lal ...” şeklinde söyleyebilirsiniz.

 §  Öğretmenin söylediği kelimelerden, öğrencilerin “ l ” sesinin geçtiği kelimeleri belirlemeleri ve başka örnekler vermeleri istenmelidir. Sessiz harflerin tanıtılmasında kelimelerde harfin aşamalı olarak sonda, ortada ve başta olduğu örnekler seçilmelidir.

       Örneğin; “kol, gül, bal, zil, elma, kelebek, gelin, kale, limon, lale vb.”

§  “ l ” sesinin olduğu ve olmadığı kelimelerin görsellerini kullanarak öğrencilerin sesi ayırt etmeleri sağlanmalıdır.

      Adlarında “l ” sesi geçen görsellerin altlarındaki kutuyu boyayınız.

Değerlendirme: İçinde “l “ sesinin geçtiği ve geçmediği resimlerden oluşan bir çalışma kâğıdı düzenlenmelidir. Öğrencilerden “l “ sesinin geçtiği resimleri belirlemeleri istenir.

b. Sesi Okuma ve Yazma

Bu aşamada harfin yazımı için aşağıdaki işlemler yapılmalıdır:

l

 Harfin yazılış yönüne dikkat ederek üzerinden defalarca gitmelerini sağlayınız. Bunu yaparken keçeli kalem,  boya kalemi vb.  kalın uçlu kalemler kullanılabilir.

c. Sesten Hece ve Kelime Oluşturma 

Önce “e ” ve ardından “ l ” sesleri yan yana getirilerek birlikte okunur. Bu süreçte şu işlemler yapılmalıdır.

 1.      “ e “ sesi tahtaya yazılarak öğrencilerden okumaları istenir.  Harfi defterlerine yazmaları istenir.

2.      “ l ” sesi tahtada yazılarak birkaç defa öğrencilere okutulur. Öğretmen, doğru seslendirme yapılabilmesi için örnek seslendirme yapmalıdır.

3.      “ e ” ve “ l ” sesi yan yana getirilerek her ikisinin birlikte nasıl okunabileceği sorulur.

4.      Öğrencilerin cevapları dikkate alınarak “el ” okunur ve yazılır. Öğretmen okumanın doğruluğunu kontrol etmeli, kendisi örnek okumalar yapmalıdır.

 el el el el el el

Değerlendirme: Oluşturulan kelimeyi öğrencilere yazdırınız ve okutunuz.

1. Kelime Üretme 

Öğrenilenlerin kalıcılığını sağlamaya yönelik etkinliklerin ardından aşağıdaki uygulama sırası izlenerek açık heceye ulaşılmalıdır.

Bu süreçte şu işlemler yapılmalıdır:

1.  “ el ”  kelimesi gösterilerek öğrencilerden okumaları istenir.

2.  “ e ” sesi gösterilerek okumaları istenir.

3.  Önce “ el ” sonra “ e ” sesi aralarında boşluk bırakılmaksızın yazılarak oluşan yeni kelimenin nasıl okunabileceği sorulur.

 4.  Öğrencilerin okuma denemelerinin ardından doğru okumayı yaparak tekrarlamaları istenir. “ el ” kelimesine “ e ” sesi eklenerek oluşturulan yeni kelime hecelemeden okunmalıdır. 

5.  “ ele ” kelimesi birkaç defa okunarak yazılır.

 Elde edilen kelimelerden yararlanarak cümle oluşturulabilir ve okutturulabilir. Cümleler oluşturulurken görsellerden yararlanılmalıdır. Örneğin:

el ele.

Öğrencilerinizden bu farklı isimler vermelerini isteyiniz.                                

 Cümlenin anlamlı hale getirilmesinde şarkı, tekerleme ve görseller kullanılmalıdır.

 El ele tutuşan çocukların resmi yapılabilir.

 “El ele, el ele verin çocuklar “ şarkısı söylenebilir.

Değerlendirme:  Öğrencilere “ ele “ kelimesini yazdırınız ve okutunuz.

2. Açık Heceye Ulaşma

“ ele ” kelimesinden yararlanarak  le  hecesine ulaşmak için aşağıdaki sıra takip edilmelidir.

1.   “ ele ” kelimesini tahtaya yazınız. Öğrencilerinizin de defterlerine yazmalarını isteyiniz.

 2. “ ele ”  kelimesini okumalarını isteyiniz.

 3. “ ele ” kelimesinde heceler vurgulu okunarak öğrencilerin bu heceleri hissetmelerini sağlayınız.

 4. “ ele ” kelimesinde “ e “ açıkta kalacak şekilde “ le ” hecesinin üstü kapatılarak okumalarını isteyiniz.

 5. “ ele ” kelimesinde “ e ” nin üstünü kapatarak “ le ” hecesinin nasıl okunabileceğini sorunuz. Okuma denemelerinin ardından sizden sonra tekrar etmelerini isteyerek “ le ” hecesini birlikte okuyunuz.

 6. Farklı metinlerde bu hecenin geçtiği yerleri belirlemelerini, göstermelerini ve okumalarını isteyiniz.

 7. “ el ” ve “ le ” hecelerini karıştırmamaları için aşağıdaki çalışmaları yaptırınız.

§         Karışık olarak verilen heceleri okumaları,

§         Söylenilen heceyi göstermeleri,

§         Söylenen heceleri yazmaları

§         Farklı metinlerde bu heceleri bulup okumaları sağlanabilir.

3. Metin oluşturma: Elde edilen kelimelerden yararlanarak cümle, cümlelerden metin oluşturunuz. Üretilenleri okumalarını ve yazmalarını sağlayınız.

istediğin analiz yöntemine göre hazırlanmış bir okumaya başlıyoru kitabı al. Analizi rahatlıkla çıkarta bilirsin.

okuma-yazma çalışması konusunda bir yöntem denedim ve bu yöntem çocuklar üzerinde epeyce etkili oldu.çocuklara harf yerine fiş cümlelerini öğrettim.Fiş cümlelerini öğretirken aynı zamanda heceleyerek yazmalarını ve çıkan seslere dikkat etmelerini söyledim.Bu sayede çocular harfleri de öğrenmiş oldular.ilk olarak harfleri öğretmeyi sakıncalı buluyorum.çünkü harfler sessiz okunduğunda yanına "a,e,i" gibi sesli harfleri getirmeleri ve bunu öğrenmeleri zor olacağından kelimeleri öğrenmeleri daha iyi olacaktır.ilk olarak yapılması gereken cümleyi öğretmek. öğrendiği cümlere arasından kelimeleri yazdırmak ve okutmak,daha sonra yapılması gereken öğrendiği kelimelerle farklı cümleler kurdurmak.Böylece okuma ve yazmayı var etmek.

                                                                                                    saygılar...