03-07-2025 |

YETİŞKİN EĞİTİMİ

Bu yazıda yetişkinlik eğitimi, bunu gerekli kılan nedenler, yetişkini öğrenmeye güdüleyen etkenler, yaygın eğitimin temel hedefleri açıklanmıştır.

 

Yetişkin kişi, ilk akla gelen tanımıyla büyümüş kişidir" (Onur, 2000 akt. Şeker, 2013).

Birçok ülkedeki resmi belgeler, yetişkini, yaşı 17 ile 21'in üzerinde olan, mecburi bir eğitim kurumuna devam etmek zorunda olmayan kimseler olarak tanımlar.

Celep'e (2004) göre yetişkin, "zihinsel, bedensel gelişimini tamamlamış ve psikolojik olgunluğa erişmiş, ekonomik bağımsızlığını kazanmış ve toplumda bir sorumluluk almış kişidir" (Penirci, 2014).

Genel olarak yetişkinlik değişik disiplinlerce farklı algılanmaktadır. Genel olarak dört farklı yetişkinlikten söz edilmektedir. Bunlar yasal, biyolojik, toplumsal ve psikolojik yetişkinlik anlayışlarıdır. Yasal yetişkinlik birtakım hak ve yetkileri elde edebilme ve bazı sorumlulukları elde edebilmek için kişinin belli bir yaş düzeyine ulaşması anlamındadır. Biyolojik yetişkinlik, biyolojik olarak bireylerin nesillerini devam ettirebilmek için üreme fonksiyonunu ifa edebilecekleri olgunluğa ulaşmış olmalarıdır. Bu olgunluk özellikle çevre ve iklim şartlarının etkisi altında şekillenmektedir. Toplumsal açıdan yetişkinlik tam zamanlı olarak çalışan, eş, ana-baba, vatandaşlık yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ile birlikte oluşur. Yetişkin psikolojik anlamda, kendi hayatını yönetme sorumluluğunu üstlenmiş bir kimsedir. Kendi hayatını yönetme sorumluluğu; kendi kararlarını verebilmeyi ve bu kararların sonuçlarını kabullenmeyi gerektirir.

 

Gelişim ödevleri bireyi öğrenmeye hazır hale getiren faktörlerdir. Yetişkin hayatın içinde rol aldıkça gelişim ödevleri de değişir. İşte değişen bu rollere, gelişim ödevleri denilmektedir. Birey, yaşamanın değişik evrelerinde değişik gelişim ödevleri ile karşı karşıya kalmaktadır: bağımsızlığın kazanılması, yaşamını sürdürmek için gerekli çabaların gösterilmesi, eş seçimi, eşle birlikte yaşamayı öğrenme, ebeveyn olarak davranmayı öğrenme, toplumla etkileşime geçme, vatandaş olarak sorumlulukların genişlemesi, akrabalık ilişkilerindeki yeni rolleri benimseme, emekliliğe hazırlanma ve ölüme hazırlanma.Bireyin kendisinden yerine getirmesi

beklenen toplumsal ödevler ve oynaması gereken roller, bireye yeni bir takım yükümlülükler yüklemekte ve bireyin daha önce karşılaşmadığı ve yabancısı olduğu bir takım bilgilere de gereksinim duymasını beraberinde getirmektedir. Eşitlik: Sosyal, ekonomik, kültürel konumları ne olursal olsun bireylerin, eğitime katılma aşamasında, eğitim süreci içinde ve sonucunda tüm olanaklardan eşit olarak faydalandığı durumdur.

 

Yetişkin Eğitimi

 

Halk Eğitimi", "Yetişkin Eğitimi "kavramları literatür incelendiğinde birbirinin yerine kullanılan ve farklı tanımları olan kavramlar olarak görülmektedir

Halk eğitimi; okul dışında bulunan ya da asıl işinin okula gitmek olmayan geniş bir kitleye yönelik düzenli, örgütlü ve sistemli bir eğitim süreci olarak tanımlanarak "yetişkin eğitimi", "yaygın eğitim", "toplum eğitimi" gibi adlarla birlikte ya da eşanlamlı olarak kullanılmaktadır.

"Yetişkin Eğitimi ile toplumdaki bilgi eksikliklerinin giderilmesi, örgün eğitim dışında kalmış bireylerin desteklenmesi, sorunların çözümünde hızlı yol alması hedeflenmektedir. Bu durumda Yetişkin Eğitimi ulusların geleceğine şekil veren en önemli hizmetlerden biri olagelmektedir" (Özdikmenli, 2009).

Yetişkin eğitimi, zorunlu öğrenim çağının dışına çıkmış ve asıl uğraşısı artık okula gitmek olmayan kimselerin, yaşamlarının herhangi bir aşamasında duyacakları öğrenme gereksinimi ve ilgisini karşılamak üzere bu amaçla düzenlenen etkinlikleri ve programları kapsar. Bu etkinliklerin ve programların kapsamı içerisine mesleki eğitim dışındaki eğitim, meslek eğitimi, genel eğitim, biçimsel nitelik taşıyan ve taşımayan öğrenme türleri girebildiği gibi ortak toplumsal amaçlara yönelik her türlü eğitim de girer ( Duman, 2007; Uysal, 2018).

Yıldız (2021b), okul dışı eğitim etkinliklerini kapsayan halk eğitiminin, örgün eğitim gibi hiyerarşik olarak yapılandırılmaması, dinamik, farklı, değişken gereksinimlere cevap veren bir yapıya sahip olması nedeniyle yarı yapılandırılmış eğitim olarak tanımlamaktadır

 

Yetişkin Eğitiminin Özellikleri

Yetişkin eğitiminin özellikleri şu şekilde sıralanabilir .(mebk12.meb.gov.tr):

-Doğan ihtiyaca göre düzenlenir .

-Zaman ve yaşla sınırlı değildir .

-Programlar süre ve içerik olarak değişkendir .

-Eğitim görevlileri mesleki niteliklidir .

-Metotları değişkendir.

-Eğitimde klasik öğretmen-öğrenci ilişkisi yoktur.

-Toplumun bütün üyelerini içine alır.

-İlke öğrenmektir .

-Gönüllülük esasına dayanır.

 

Yetişkin Eğitimini Gerekli Kılan Nedenler

 

Yetişkin eğitimini gerekli kılan nedenler farklı açılardan ele alınabilir. Bunlar bilimsel ve teknolojik gelişmeler; ekonomik ve toplumsal gelişmelerin getirdiği zorluklar; insanın ortalama ömrünün uzaması; çalışma sürelerinin kısalması; bilgi birikimindeki ve teknolojideki baş döndürücü gelişmeler ve bunun için yeni bilgi ve becerilerin sürekli olarak kazanılması gereği; mesleksel hareketlilik; iletişim ve kitle iletişim araçlarının etkilerinin ve uluslararası ilişkilerde uyumluluk isteminin arttırılması olarak sıralanabilir ve bu nedenler bireysel, toplumsal, ekonomik ve örgün eğitim ile ilgili nedenler olarak gruplandırılabilir (Duman, 1999, s.38).

 

Yetişkini Öğrenmeye Güdüleyen Etmenler Nelerdir?

Johnston ve Rivera ise yetişkini öğrenmeye güdüleyen etmenleri şu şekilde sıralamaktadır (Aktaran Celep, 1995, s.43):

 

  1. Daha bilgili olmak
  2. Yeni bir işe hazırlanmak
  3. İş başında yetişmek
  4. Boş zamanı iyi ve yararlı olarak geçirmek
  5. Yeni ve ilgi çekici bireylerle tanışmak
  6. Yüklendiği işleri yerine getirmede ustalık kazanmak
  7. Kişiliğini geliştirmek ve bireylerle daha iyi ilişkiler kurmak
  8. Gelirini arttırmak.

Yetişkinler En İyi, En Elverişli Biçimde  Ne Zaman, Nasıl  Öğrenebilirler?

 

ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü), öğrenme ortamında yetişkinin en iyi ne zaman öğrenebileceği ile ilgili olarak aşağıdaki maddeleri belirlemiştir.

Yetişkinler;

 

* Belirli bir amaç doğrultusunda öğrenmeye istekli olduklarında,

 * Amaçlarına ilgi duyulduğunu bildiklerinde,

* Yetişkin olarak kendilerine eşit davranıldığını gördüklerinde,

* İşlenen konular kendi hayatlarıyla ilgili olduğunda,

* Öğrenirken kendi bilgi ve deneyimlerini uygulayabildiklerinde,

*Verilen bilgilerin ve kavramların mantıklı ve sıralı verildiğini fark ettiklerinde,

* Soru sormaya ve tartışmaya yöneltildiklerinde,

* Yetişkin aktif olarak katılım gösterdiğinde,

* Öğrenirken uygulayabiliyor ve çıkarımlar yapabiliyorsa,

* Öğrenmeyle kendilerinde gelişme ve başarı hissi oluşuyorsa daha iyi öğrenirler (Kurt, 2008, 182).

 

Yetişkin eğitimi genellikle örgün eğitim değildir,  yaygın eğitimdir.

Yaygın Eğitimin Temel Hedefleri

Ülkemize eğitim politikasına bakıldığında; Milli Eğitim Bakanlığının temel kanunundan hareketle yaygın eğitim kurumları yönetmeliğine uygun olarak yaygın eğitim verilmektedir. Bakanlığa göre yaygın eğitim örgün eğitim kapsamına hiç girmemiş ya da bu kademeden ayrılmış kişilere ihtiyaç istek ve ilgileri doğrultusunda kültürel toplumsal ya da ekonomik olarak gelişmelerini sağlayacak özellikte çeşitli zaman aralıkları ve seviyelerde hayat boyu yapılan eğitim, üretim, öğretim, uygulama ve rehberlik eğitimleri olarak tanımlaması yapılmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığının yaygın eğitim kurumları yönetmeliğine bağlı olarak mevzuatta tanımlanan (Gürbey, 2012):

 

  • Yaygın eğitim faaliyetleri Türk Milli Eğitim sisteminin temel ilkeleri ve amaçları doğrultusunda demokrasiye insan haklarına Atatürk ilke ve İnkılaplarına ve evrensel hukuka uygun olarak planlı, kalkınma hedefleri kapsamında toplumun ihtiyaçlarını karşılamayı hedeflemek,
  • Yaygın eğitim kapsamında okuma yazma bilmeyenlere okuma yazma öğretmek bilenlere ise kendilerini geliştirmeleri için fırsat verme imkânı sağlamak,
  • Türkçe'nin etkili ve kurallara uygun bir şekilde öğretilmesi ve kullanılmasının yaygınlaştırılması için öğretim programları hazırlamak ve bunları kişilere uygulamak,
  • Milli Kültür değerlerinin korunması hedefi ile dünya kültürü ve ülkemizin kültürü ile ilgili eğitim programları gerçekleştirmek,
  • Göç eden kişilerin yeni ortamlara adaptasyon sağlamaları için eğitim çalışmaları yaptırmak,
  • Sağlık kuruluşları ve alanında uzman kişiler ile işbirliği yaparak halk sağlığının korunması sağlıklı beslenme aile planlaması bilinçli bir tüketici olma ile ilgili temel eğitim vermek,
  • Hayat Boyu Öğrenme etkinliklerinin yapılması böylelikle insanlara istihdam alanlarının oluşturulması,
  • Özel eğitime ihtiyacı olan insanlara gelişim şekillerine göre bireysel yeterlikleri doğrultusunda okuma yazma öğretmek ve temel bilgi ve becerileri kazanmaları için yardımcı olmak,
  • Aile içi eğitim programları yaparak Türk aile yapısının güçlenmesine olanak sağlamak ayrıca toplum içerisinde diyalog, sevgi, işbirliği, farklılıklara saygı, birikimleri paylaşma kültürü ve yardımlaşma kültürünün gelişmesi için etkinlikler yapmak,
  • Yaşlı bireylerin ekonomik ve sosyal yaşantılarında etkin bir şekilde katılımları için etkinlikler düzenlemek,
  • Kişilerin milli duygu ve düşünceleri ve bireysel gelişimlerini güçlendirici yurttaşlık hak ve görevlerini bir şekilde yerine getirmeleri için kişilik ve yeteneklerini geliştirici şekilde eğitim çalışmaları yapmak.

 

 

Yetişkin öğreniminin biçimleri aşağıdaki şekilde açıklanabilmektedir;

 

*Meslekle, teknik konularla ilgili ve ehli şekilde kazanmaya özgü öğrenim,

* Sıhhat, zenginlik ve aile yaşamına özgü öğrenim,

* Vatandaşlık tecrübesi, siyasi ve toplumsal yeteneklere dair öğrenim,

* Kişisel isteklerinin doyumuna dair öğrenim,

* Ana ve okuma yazma bilgisine dair öğrenim niteliklerini içine alan onarıcı öğrenimdir (Britannica, 2013).

 

Yetişkin Eğitimi Üzerine Hamburg Bildirgesi" nin 2. maddesinde de şöyle yer almaktadır (UNESCO, 1997, s.21):

 

"Yetişkin eğitimi bir hak olmanın da ötesine geçip, artık günümüzde anahtar durumuna gelmiştir. Toplumda aktif yurttaş olarak tam katılım için bu bir koşuldur. Ekolojik olarak sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmek için demokrasiyi, adaleti, toplumsal sorunlar için, bilimsel, sosyal ve ekonomik kalkınma için ve kendini şiddet biçiminde gösteren çatışmanın yerini diyaloğa ve adalete dayalı bir barış kültürüne sahip bir dünyayı inşa etmek için güçlü bir kavramdır. Yetişkin eğitimi kişiliği şekillendirebilir ve yaşama anlam katabilir. Yaşam boyu öğrenme, yaş, cinsiyet eşitliği, engellilik, dil, kültür ve ekonomik eşitsizlikler gibi faktörleri yansıtan bir içeriğin yeniden düşünülmesini gerektirir".

 

Türkiye'de yetişkin eğitimi veren birçok kurum vardır. Halk Eğitim Merkezleri(HEM), Mesleki Eğitim Merkezleri(MESEM), Olgunlaşma Enstitüleri, Açık Öğretim Kurumları, Belediyelerin Eğitim Merkezleri (İSMEK-BUSMEK) Üniversitelerin Sürekli Eğitim Merkezleri( SEM) , Türkiye İş Kurumu ( İŞKUR) Dernekler ve Sivil Toplum Kuruluşları; Kızılay, Yeşilay, TEMA Vakfı, , KASDAV, AKUT, LÖSEV gibi,Meslek Odaları ve Sendikaların Eğitimleri, Hastanelerin sağlık eğitimleri bunlara örnek olarak verilebilinir.  

Sonuç

Topluma ilişkin başkalaşım ya da değişim görüşü, son dönemlerde üstünde durulmuş olunan kayda değer meselelerden bir tanesi olmaktadır. Bilhassa, sanayi devrimi sonrası ve devamında şehirleşmenin yükselmesiyle beraber kişi ve toplum yaşamında ortaya çıkan değişimler ve sıkıntılar, bu hususun bilim insanlarınca derinlemesine ve dikkate değer bir tarzda üzerinde durulan bir mesele olmasına imkân sağlamış bulunmaktadırlar. Günümüz bilgi toplumunda toplumsal değişim ve dönüşümün sağlanması ve yine bununla ilişkili olarak yetkin, bilgili ve nitelikli insan gücünün yetiştirilmesinde hiç şüphesiz yetişkin eğitiminin stratejik bir konumda olduğu bir gerçektir.

 

 

 

 

 

 

Kaynakça
Bauman, Z. (2013). Modernite, Kapitalizm, Sosyalizm -- Küresel Çağda Sosyal Eşitsizlik. İstanbul: Say Yayinlari
Celep, C. (1995). Halk Eğitimi Kavramlar, İlkeler, Yöntemler, Teknikler. (İkinci Baskı). Ankara: Personel Eğitim Merkezi Yayınları No:22.

Duman, A. (1999). Yetişkinler Eğitimi. Ankara: Ütopya Yayınevi.
Duman, A. (2007). Yetişkinler Eğitimi. Ankara: Ütopya Yayınevi.
GÜRBEY, S. (2012). "Eğitim Hizmetlerinin Sunumunda Yerel Yönetimlerin Rolü: İstanbul Örneği", (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü, Marmara Üniversitesi
Kurt, İ. (2008). Yetişkin Eğitimi (2. Baskı). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
Merriam,

Onur, B. (1995). Gelişim Psikolojisi Yetişkinlik, Yaşlılık Ölüm (Birinci Baskı). Ankara:
İmge Kitabevi Yayınları
Turner, B.S. (2007). Eşitlik. Ankara: Dost Yayinlari
TÜİK (2006). Milli Eğitim İstatistikleri Örgün ve Yaygin
Uysal, M. (2018) Türkiye'de Akademide Yetişkin Eğitiminin Kurumsallaşma Sorunları. Yetişkin Eğitimi Dergisi. (1), 9-23.
Şeker, E. (2013). Özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynlere yönelik olarak düzenlenen
aile eğitimi etkinliklerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
Yıldız, A. (2021b). Osmanlı'da Modern Halk Eğitiminin Doğuşu. M. Uysal, A. Yıldız, Ş. E. Bağcı, N. Korkmaz (Editörler) Mehmet Bilir'e Armağan. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi. Yayın No.236. Sayfa: 27-57.
https://www.donanimhaber.com/olgunlasma-enstitusu-nedir-ne-ise-yarar--130456
https://hmgenctentml.meb.k12.tr/icerikler/mesem-hakkinda-her-sey_13902699.html
https://www.eleman.net/is-rehberi/egitim/ismek-ten-alabileceginiz-meslek-kazandiran-egitimler-h3570
https://media.iskur.gov.tr/72393/istihdamda-3i-37-sayi-ek-is-arayan-hizmetlerimiz.pdf
https://www.hurriyet.com.tr/egitim/sivil-toplum-kurulusu-nedir-sivil-toplum-kuruluslari-nelerdir-stk-ozellikleri-amaclari-ve-gorevleri-41623053

Yorumlar (0)

Henüz yorum yapılmadı
Üyelik Gerekli

Yorum yapanları görebilmek ve yorum yapabilmek için üye girişi yapmanız gerekmektedir.

Psikolog