SOSYAL MEDYA, ÖRDEK SENDROMU, BENLİK VE SAHTE BENLİK

Bu yazıda sosyal medya kullanımı, ördek sendromu ,benlik, sahte benlik, kavramlarına değinilerek okuyucunun kısa ve öz bilgilendirilmesi amaçlanmıştır

Dil Kurumu'nda bir açıklaması, tanımı olmayan fakat yapılan araştırmalarla tanımı farklı şekillerde yapılmış olan sosyal medya, kullanıcılar tarafından oluşturulan bilginin basit, anlık ve çift taraflı olarak paylaşılmasını ve erişimine olanak sağlayan yeni bir medya biçimi olarak tanımlanabilmektedir .(tr.wikipedia.org, sosyal medya).

Weinberg'e göre, sosyal medya "farklı düşüncelerin, yaşanmışlıkların ve fikirlerin kamu oluşumlu web hizmetlerince paylaşımına olanak tanıyan ve interneti yaşamamıza çok hızlı bir şekilde getiren bir uygulamadır". (Aktaran Yeğen, 2013).

Sosyal medya iletişimi sağlamak amacının yanında kullanıcıların oyun, bilgi toplama, arama yapma gibi pek çok işlemi gerçekleştirme, kullanıcının ihtiyaçlarını, isteklerini karşılanmasını da sağlamaktadır. (Tektaş, 2014).

Sosyal medya literatür tanımlarını özetlersek, sosyal ağ siteleri kullanıcılarına; sosyal bir ortamda kendilerini ifade etme, sosyal ağ ortamı oluşturma, diğer kullanıcılarla iletişim kurma ve devam ettirme (Ellison, Steinfield ve Lampe, 2007), oluşturdukları içeriği paylaşma (Kim, Jeong ve Lee, 2010), kişisel bilgilerini, fotoğraf ve videolarını içeren profil sayfası oluşturma ve tanımadığı, tanıdığı insanlarla etkileşim içerisinde olabilme, yeni arkadaşlıklar keşfetme (Wang ve ark., 2010) imkanı sunan online ortamlardır.

Manavcıoğlu (2010)'na göre sosyal medyanın 6 özelliği olduğunu belirtmiştir. Bunlar;

1. Hiç bir kısıtlama, sınırlama olmadan istenilen zamanda ve ortamda etkileşim yapılabilen bir platformdur.
2. Katılımcılar ortaya sundukları içerikleri sosyal medya platformlarında paylaşabilmektedirler.

3.Kullanıcılar diğer kullanıcıların paylaştığı içeriği görebilir ve geribildirim sağlayabilmektedirler.

4. Sosyal medya platformlarını kullanan bireyler başta profilleri kendi profilleri de diğer kullanıcılar tarafından izlemeye alınabilmektedir .
5. Sosyal medya hesaplarında önceden sınırlanmış kuralları, şartları yoktur. Kullanıcılar kendi kullanımlarıyla kendi sınırlarını belirlemiş olurlar.
6. Sosyal medya platformları resmi kurallarla sınırlandırılmadığından özel hayata dair konular konuşulabilmektedir.

Öğrencilere verilen dersleri MEBBİS'e otomatik aktarın.

Sosyal medyanın yararları yanında kontrol edilemez oluşundan kaynaklı bir takım hastalıklar oluşmaktadır. Sosyal medyanın problemli kullanımı boyun ağrısı, depresyon, hoşgörü eksikliği, sosyal izolasyon, yalnızlık, düşük öz saygı, dikkat dağınıklığı, yaşam beklentisinde azalma ve aile içi ilişkilerin bozulması gibi birçok olumsuz durum ile ilişkili olduğu bilinmektedir. Bu belirtilen rahatsızlıklar dışında aşağıda yer alan hastalıklar problemli sosyal medya kullanımı sonucunda meydana gelen rahatsızlıklara birkaç örnektir: (tr.wikipedia.org, sosyal medya)

Fare-klavye hastalığı: Bu rahatsızlık, sürekli fare ile yapılan hareket sonucu sinir sıkışmasına bağlı uyuşukluk ve ağrıdır.

RSI (tekrarlayıcı gerilme yaralanması): Eklemlerin sürekli aynı noktalara basınca maruz kalması sonucu ortaya çıkan bir rahatsızlıktır.

 Ego sörfü: Düzenli aralıklarla internette kendi adını aratan ve kendisine ilişkin internette hangi bilgilere ulaşıldığını kontrol eden bireylerin rahatsızlığıdır.

Youtube narsisizmi: Kişilerin kendilerini diğer kişilere tanıtmak ve online dünyada bir yer edinmek amacıyla, youtube platformunu kullanmalarına dayalı bir hastalık türü olarak ifade edilmektedir.

 Myspace taklitçiliği: Facebook'ta kendisini başka biri gibi gösterenlere verilen isimdir.

 Photolurking: İnternette uzun saatler başkalarının fotoğraflarına bakmak ve bu sırada zamanın nasıl geçtiğini fark edememek olarak tanımlanan problemli bir başka kullanıma verilen isimdir.

 Cheesepodding: Sürekli müzik arşivi yapan ve bunları dinlemeye zamanı olmayan insanlara verilen bir isimdir.

Sosyal medya kullanımında da bireyler belirli faaliyetlere bağlı kalırlar, kendileri için önemli olan etkinliklerin yerine zararlı alışkanlık olan bağımlılık ele almaktadır. Örneğin, "sıklıkla durum güncellemelerini ve paylaşımlarını kontrol etme" veya "diğer kullanıcıların profillerini uzun saatler boyunca takip etme" gibi davranışları oluşmaktadır ve bu eylemler aile, okul, iş veya diğer günlük sorumluluklarıyla çatışma yaratabilmektedir (Otu, 2015, Kuss ve Griffits, 2017).

Kurumunuza ait program, modül sınırlamalarını siz değil, otomasyonunuz takip etsin.

''Suskunluk  Sarmalı ''  dışlanmamak ve tepki görmemek  için toplumda  fikrini  saklayan  veya  katılmadığı düşüncelerei  savubur gibi görünen kişilerin  oluşmasına  neden  olmaktadır.Yine  sosyal  medyanın  aşrı  kullanımı dilin yozlaşmasına,  kelime dağarcığının kısırlaşmasına da sebebiyetverebilmektedir.(https://uzaktanegitimkapisi.cbiko.gov.tr/Egitimler/Video?uniq=9a9c67b8-48fa-4417-b35a-2718f95c4855&KonuGuid=a94335fb-4419-4151-a616-853e5a20addf&Ur=true)

 Benlik

Türk Dil Kurumu (TDK)' na göre benlik kavramı; "bir bireyin öz varlığı, kişiliği, onu kendisi yapan şey, kendilik"(tdk.gov.tr) olarak ifade edilmektedir. İngilizce dilinde kişinin kendisini nasıl gördüğü ve kişinin başka insanlar tarafından nasıl göründüğü hakkında zihinsel süreç "selfhood" (Bauman ve Rein, 2018) olarak isimlendirilmektedir.

Diğer insanlar tarafından onay alma, olumlu geri bildirim ve kabul edilme ihtiyacı benlik kavramını etkilemektedir ve kişi bu durumlar sonrasında kendine değer verme duygusu geliştirmektedir. Benlik kavramı oluştuktan sonra diğer bireylerin kendisi hakkındaki fikirlerine bağımlı kalmadan tüm davranışlarını etkilemekte ve varlığını sürdürmektedir. (Gençtan, 1981)

Kişiler sosyal hayatlarında diğer insanlarla iletişim içerindeyken istediği izlenimi bırakabilmek için çeşitli rollere girmekte ve maske kullanmaktadırlar. Bireyin kullandığı maskeler birey için benlik halini almaktadır.

Bireyin olmak istediği benlik ile sahip olduğu benlik arasında farkın büyüklüğü benlik algısını olumsuz etkilemektedir. Olumsuz etki bireyde yetersizlik duygusuna sebep olmaktadır. Bireyin benlik algısının olumlu olması kişinin kendini değerli, yeterli ve başarılı olarak tanımasına bağlıdır (Kılıççı, 1992).Kişinin kendi benlik kavramını beğenip beğenmemesi sonucunda benlik saygısı ile oluşmaktadır. (Yörükoğlu, 1985). Bireyin kendini değerli, olumlu, beğenilmeye ve sevilmeye değer görmesi benlik saygısı olarak ifade edilebilmektedir

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.

Maslow benlik saygısı tatmininin; kendine güveniyor olmak, güç, yetenek, değerlilik duygularını sağladığını ifade etmekte ve benlik saygısı engellenen bireyde ise aşağılık, çaresizlik, zayıflık hisleri meydana gelebilmektedir diye belirtmektedir.

Rosenberg yüksek benlik saygısına sahip bireylerin, kendilerini herkesten üstün bulmadıklarını, hatasız, kusursuz olarak görmediklerini ve çok becerikli ve başarılı oldukları konusunda duygularını yansıtmadıklarını ifade etmektedir.

Mruk'a (2006) göre bireyin kendini yeterli ve değerli görmesi arasındaki ilişki benlik saygısını oluşturmaktadır. Yeterlilik, bireyin sorunları etkili bir şekilde tanımlaması ve amaçladığı hedeflere ulaşması için harekete geçme ve sonucunda başarılı olma yeteneği olarak ifade edilirken; değerlilik, iyi-kötü, doğru-yanlış, sağlıklı-sağlıksız gibi değerin objektif olmayan öznel fikirleri barındırır. Benlik saygısını diğer kişilerin yaptıkları olumlu geri bildirimlerin artmasını sağlamaktadır (Canevello ve Crocker, 2011).

 Sahte   Benlik

Winnicott, sahte benlik için birey olmanın orijinal yönünü kabul etmediğini ve diğer insanların beklentilerine göre şekillenen uyumlu benlik olarak tanımlar (Winnicott, 1960) Sahte benlik davranışının temel ilkesi, bireyin düşündüğünü veya inandığını söylememekten, gerçek fikrini, düşüncesini yansıtmamaktan ibarettir (Harter, Waters & Whitesell, 1997). Sahte benliğin oluşmasının en çok bilinen nedeni olarak bireylerin gösteriş yapmaya düşkünlüğü ve diğer kişilere karşı kibirli olması gösterilmektedir.

Ördek Sendromu

Ördek sendromu, su üzerinde sakin ve zarif bir şekilde yüzen bir ördeğin görünüşünün aksine, su altında çırpınarak büyük bir çaba sarf etmesi metaforundan yola çıkarak adlandırılan bir psikolojik durumdur. Bu sendromda, insanlar sosyal medyada kusursuz ve mükemmel bir hayat imajı çizmeye çalışırken, gerçekte yaşadıkları zorlukları ve mücadeleleri gizlerler.

Öğrenciye verilen eğitim modüllerinin sınır kontrolü otomatik yapın.

 Bu sendromun belirtileri şu şekilde sıralanabilir:( https://mutluyasam.com.tr/ordek-sendromu-nedir/)

• Dışarıdan sakin görünme: Sendromu yaşayan kişiler dışarıdan sakin ve huzurlu görünürler. Ancak içlerinde büyük bir endişe ve stres hissedebilirler.

• Sürekli endişe ve kaygı: Bu sendromun belirtileri arasında sürekli endişe ve kaygı hissi de yer alır. Kişi sürekli olarak gelecekten endişelenir ve olumsuz senaryoları düşünür.

• Mükemmeliyetçilik: Ördek sendromu yaşayan kişiler genellikle mükemmeliyetçi bir tutum sergilerler. Her şeyin mükemmel olması ve her zaman en iyisini yapmaları gerektiği düşüncesiyle hareket ederler. Sosyal medyada her şeyi paylaşmak için elinden geleni yaparlar ve bu paylaşımlarda sürekli olarak mükemmeliyetçi bir tutum sergilerler.

• Başkalarının beklentilerine fazla önem verme: Sendromun belirtileri arasında başkalarının beklentilerine fazla önem verme durumu da vardır. Kişi sürekli olarak başkalarını memnun etmeye çalışır ve kendi ihtiyaçlarını ihmal edebilir.
• İnternet ve sosyal medya bağımlılığı: Kişiler devamlı olarak sosyal medyayı kontrol etme ve gelen yorumları okuyarak hakkında ne düşündüklerini merak etme eğilimi gösterir. Sosyal medyada sürekli kendini paylaşmak bu belirtilerin tetikleyici unsurlarından biridir.

 Sosyal  Medya ve Sahte Benlik

Sosyal medya kullanan bireyler, gün içerisinde gerçekleştirmiş oldukları alışkanlıkları sosyal medya platformlarında istedikleri biçimde şekillendirme özgürlüğüne sahiptirler. Gerçek hayatta sinirli, huysuz, asabi gibi özellikler ile anılan birey sosyal medyada yarattığı imaj ile sevecen, samimi, içten ve arkadaş canlısı bir kişi profiline bürünebilmektedir. Sosyal medya kullanan kişiler gerçek yaşamlarında yapamadıkları davranışları, sahip olamadıkları bilgileri ve imajları sanal ortam yardımıyla sosyal medya platformlarında gösterme ihtiyacı hissetmektedirler. Sosyal medya platformlarında paylaşılan içeriklerin 'karşılıklı beğeniler ve yapılan olumlu yorumlar' gereği, sosyal medya kullanıcıları, oluşturdukları sahte profillerin toplumca kabul gördüğü algısına bürünerek önü alınamaz biçimde bir sanal gerçeğe, sosyal medya bağımlılığına ve bu ortamda sahte benlik oluşturmaya doğru yola çıkmaktadırlar. Fiziksel, kişisel özelliklerinden yani gerçekte kim olduklarından memnun olmayan bireylerin gerçek yaşamda karşılayamadıkları sosyal gereksinimlerini sosyal medyada kendilerine sahte bir benlik yaratarak karşılamaları kendilerini bu şekilde rahatlatmayı ve ifade etmeyi seçtikleri düşünülebilmektedir.

Öğrenciye verilen eğitim modüllerinin sınır kontrolü otomatik yapın.

Goffman'a göre kişiler başkalarının karşısında bir performans ortaya koyarken performanslarını sürekli gözden geçirirler ve kendisini izleyenleri etkilemek için performanslarını idealize ve estetize ederler. Bu bağlamda Instagram'da bireyler kendilerini nasıl göstermek istiyorsa ona göre paylaşımda bulunmaktadırlar.

Bu bireyler öz güvenlerinin düşük olması nedeniyle duygularını rahat biçimde ifade etmekte sıkıntı çekmektedirler. Buna göre benlik  saygısı düşük bireylerin kendilerini daha rahat hissedebilecekleri, kendilerini istediği biri olarak tanımlayabilecekleri sanal ortamları tercih etmekte ve sosyal medyayı bağımlılık haline getirebilmektedirler

 Soyal medyanın aşırı kullanımı; kişilerin sıklıkla gerçek yaşamdan ve diğer kişilerle ilişkilerden koparak sanal ortamda bir kimlik geliştirme ve sosyalleşme çabası, onları gerçek hayatlarında sosyalleşmekten uzaklaştırabildiği gibi gerçek hayatta sahip olacağı arkadaş ve aile bireylerine veya sevilme duygusu gibi duygulara da sahip olma isteğinin elinden alınmasına da sebep olmaktadır.

Özetle;  sosyal medya birey için kendini gösterebildiği bir sahne, kendisi ise bu sahnede kendine verdiği rol ile kendini gerçekleştirebildiği aktördür. Sheakspeare, bu konuyu ile ilgili ''Dünya bir sahne ve tüm kadın ile erkekler yalnızca birer oyuncu'' demiştir.

Ellison, N.B., Steinfield, C., Lampe, C. (2007). "The Benefits Of Facebook "Friends:" Social Capital And College Students‟ Use Of Online Social Network Sites" Journal Of 63 Computer-Mediated Communication 12(4), 1143-1168. Equation Modelling. London: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
Kılıçcı, Y. (1992). Okulda Ruh Sağlığı. Şafak Matbaası, Ankara.
Tektaş, N. (2014). ''Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Ağları Kullanımlarına Yönelik Bir Araştırma'', Journal Of History School (Johs), 7(17): Ss. 851-870.
Yegen, C. (2013). Demokratik Ve Yeni Bir Kamusal Alan Olarak Sosyal Medya. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 119-135.
Yıldız, E. B:. 18-25 Yaş Arası Gençlerde Sahte Sosyal Statü Yaratma ile Sosyal Medya Kullanımı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi . Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, 2021
Yörükoğlu, A. (1985). Gençlik Çağı Ruh Sağlığı Eğitimi Ve Ruhsal Sorunları. 1.Basım, Türkiye İş Bankası Yayınları, Tisa Matbaacılık, Ankara.