28-12-2024 |

SOSYAL DESTEK NEDİR? TÜRLERİ NELERDİR? ALGILADIĞINIZ SOSYAL DESTEK NE DÜZEYDE?

ÖZET

Bu yazıda sosyal destek nedir, sosyal desteğin türleri ve algıladığınız sosyal destek düzeyini tespit için konu ile ilgili bir ölçek paylaşılmıştır.

İÇERİK

Sosyal desteğin tanımı "güç durumdaki ya da stres altındaki bireye yakından bağlı olduğu eş, aile, arkadaş gibi bireyler tarafından maddi ve manevi yardım" olarak kabul edilmektedir.

Kişinin, yaşadığı çevre ile yakın ilişkiler kurup bu çevrede sevgi ve saygı gördüğüne inanması ve stresli zamanlarda yeterli psikolojik, duygusal ve ekonomik desteği yaşadığı toplumdan görebilmesi sosyal destek kavramının temelini oluşturmaktadır (Krause, 2001; Walen ve Lachman, 2000; Mitchell, Billings ve Moos, 1982; Cohen ve Wills, 1985; House, Umberson ve Landis, 1988). Sosyal destek kavramını daha geniş açıdan inceleyen Eker ve Akar'a (1995) göre ise, kişinin sosyal çevresinde ilişkide bulunduğu insan sayısı, bu kişilerle güvene ve yakınlığa dayalı bir ilişki kurabildiğini düşünmesi, ihtiyaç duyduğunda çevresinden yardım alabileceğine inanması ve ihtiyacı olduğunda bu bireylerden beklediği desteği alıp alamaması sosyal desteğin varlığını ya da yokluğunu göstermektedir. Çevresinden yeterli sosyal destek aldığına inanan kişilerin, özellikle; hayatın bir parçası olan ölüm, işsizlik, bir yerden bir yere taşınmak, iş değiştirmek, evlenmek, boşanmak ve bir hastalığa yakalanmak ya da aile bireylerinin bir hastalığa yakalandığını öğrenmek gibi yoğun stres içeren durumlarla daha başarılı bir şekilde başa çıktıkları görülmektedir. (Cohen ve Hoberman, 1983; Cohen ve diğerleri, 1988; Pocnet ve diğerleri, 2016). Bu nedenle, sosyal bilimler araştırmaları içinde sosyal destek kavramı önemli bir yer tutmaktadır.Bu konu ile ilgili yapılan çeşitli çalışmalarda sosyal desteğin az olduğu durumlarda, bireyin hem ruh sağlığının (Helsen, Vollebergh ve Meeus, 2000) hem de sosyal ilişkilerinin bozulduğuna dair bazı kanıtlara rastlanmaktadır. (Mazzarella, 2006).

Bireyin sosyal ağından sağladığı desteğin birey üzerinde bıraktığı etki; o bireyin algıladığı sosyal desteği tanımlamaktadır. Algılanan sosyal destek kavramının içinde yer alan sosyal ağ kavramı; kişilerin birbirleri ile her türlü iletişimsel bağ kurdukları temel bir kavramdır (Faber ve Wasserman, 2002; Heaney ve Israel, 2008). Sosyal ağ öncelikle; bireyin sosyal çevresinde iletişimde bulunduğu ve kendisi için önemli ve değerli bulduğu bireyleri kapsarken; sosyal destek ağı bireyin en yakınları olan aile ve arkadaşlarından meydana gelmektedir.Bazı kişiler sosyal çevrelerinde destek verecek kaynakların çok olmasını tercih ederken, bazı kişiler ise tek bir kaynakla yetinebilmektedirler. Buna göre, sosyal ilişkilerde de içinde bulunulan iletişime göre söylenen bir kelime bazı kişiler tarafından cesaretlendirici olarak algılanırken; bazı kişiler tarafından ise saldırgan ya da eleştirel olarak algılanabilmektedir. (Aydın ve diğerleri, 2017)

Sosyal destek kavramını; duygusal destek, araçsal destek, bilişsel destek ve yaygın destek olarak dört farklı şekilde inceleyen Cohen ve Wills'e göre (1985), bireyin yaşadığı stresli durumun derecesine göre ihtiyaç duyacağı sosyal desteğin türü de değişmektedir.

SOSYAL DESTEK TÜRLERİ

Bilgi Desteği: Karşılaşılan olumsuz yaşam olaylarına dair verilen desteği ifade eder. Tavsiye desteği olarak da bilinmektedir. Bu destek türünde bireyin yaşıyor olduğu zorluklarla başa çıkabilmesini güçlendirecek gerekli bilgiler sağlanır. Böylece birey yaşadığı problemi daha iyi tanıma, analiz etme ve başa çıkma fırsatı yakalayabilir.

Duygusal Destek: Benlik saygısı ya da saygı desteği olarak da ifade edilmektedir. Bireye şefkatli davranışlar gösterilerek bireyin duygularını ifade etmesi amaçlanır.Bireye yaşanan sorunlar veya kişisel hataların varlığında bile değerli olduğu, kabul edildiği mesajları iletilir ve böylece öz-saygının artacağı varsayılmaktadır.

Sosyal Eşlik Etme Desteği: Sosyal arkadaşlık süreçlerini belirtir. Boş zamanların birlikte geçirilmesi esasına dayanır. Diğerleri ile vakit geçirme ve gruba aitlik hisleri ile birlikte stresin azaldığı farz edilmektedir. Karşılıklı etkileşimler neticesinde problem yaşayan bireylerin dikkatlerinin dağıtılarak kaygı düzeyi düşürülür ve problemlere dair sohbet edilmesi ile bireye destek sağlanır.

Araçsal Destek: Mali destek gibi maddi yardımları ve somut ihtiyaç duyulan hizmetlerin sağlanmasını içerir. Çeşitli araç gereçlere dair yaşanan sorunların çözülmesi ile yaşanan stresin giderilmesi amaçlanır. Bireye temin edilen araçlarla bireyin kendisine daha fazla zaman ayıracağı bu sayede bireyin stres düzeyinin azalacağı görüşünü sunmaktadır. Maddi kaynak sağlamak, yaralı bir arkadaşı acil servise götürmek veya yaşlı bir aileye yemek sağlamak bu destek türüne örnek olarak verilebilir (Taylor, 2011).

ÇOK BOYUTLU ALGILANAN SOSYAL DESTEK ÖLÇEĞİ TANITIMI

ÇBASDÖ temelde aile, arkadaşlar ve özel bir insandan olmak üzere 3 farklı kaynaktan alınan sosyal desteğin yeterliliğini değerlendirmektedir. Aileden alınan sosyal destek '3-4-8-11.', arkadaştan alınan sosyal destek '6-7-9-12.', özel insandan alınan sosyal destek '1-2-5-10.' sorular olmak üzere ölçekte her bir sosyal destek kaynağına ait 4'er soru bulunmaktadır. Her bir soruya verilen cevaplar "Kesinlikle Hayır=1'', ''Kesinlikle Evet=7" arasında derecelendirilerek puanlanmaktadır. Her alt ölçekteki dört maddenin puanlarının toplanmasıyla ilgili alt ölçeğe ait puan hesaplanmış olur. Bütün alt ölçek puanlarının toplanması ile de ölçeğin toplam puanı elde edilmiş olur. Elde edilen bu puanın yüksek olması algılanan sosyal desteğin yüksek olduğunu göstermektedir. (Eker, Arkar, Yaldız, 2001, Meral, Cavkaytar, 2012). Ölçek ilk olarak Zimet ve ark. tarafından 1988 yılında geliştirilmiş olup ülkemizde geçerlilik ve güvenirlik araştırması ilk olarak Eker ve Arkar tarafından 1995 yılında yapılmıştır.

Ölçeği dürüst ve içtenlikle uygulayın, her bir iteme/cümleye verdiğiniz puanı toplayın, toplam puanı onikiye bölün ve ortalama puanınıza ulaşın.

Aşağıda 12 cümle ve her bir cümle altında da cevaplarınızı işaretlemeniz için 1'den 7'ye kadar rakamlar verilmiştir. Her cümlede söylenenin sizin için ne kadar çok doğru olduğunu veya olmadığını belirtmek için o cümle altındaki rakamlardan yalnız bir tanesini daire içine alarak işaretleyiniz. Bu şekilde 12 cümlenin her birine bir işaret koyarak cevaplarınızı veriniz. Lütfen hiçbir cümleyi cevapsız bırakmayınız. Sizce doğruya en yakın olan rakamı işaretleyiniz.

Ailem ve arkadaşlarım dışında olan ve ihtiyacım olduğunda yanımda olan bir insan (örneğin. flört. nişanlı.sözlü. akraba. komşu. doktor) var.

Kesinlikle hayır 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7 kesinlikle evet.

Ailem ve arkadaşlarım dışında olan ve sevinç ve kederlerimi paylaşabileceğim bir insan (örneğin. flört. nişanlı.sözlü. akraba. komşu. doktor) var.