Sabit Bekleme Sürel Öğretim Yöntemine Göre Bir Meslek Grubuna Ait Taşıtları Öğretme Ders Planı

Öğretilecek beceri: Bir mesleğe ait taşıtların öğretimi

Öğrenci(ler):

• Hayrullah, 12 yaşında otizm özelliği gösteren, iki sözcüklü ifadeyi tekrar edebilen, alıcı dil gelişimi normal, bağımsız olarak göz kontağı kurabilen, serbest karalama yapan, makasla rast gele kesim yapan, verilen iki eylem bildiren komutları yerine getiren, evin bölümlerini, evde kullanılan eşya ve gereçleri, meyveleri ve 5 kadar sebzeyi sorulduğunda gösteren, taşıtlardan uçak, tren, gemi, araba ve otobüsü gösteren, ilk defa özel eğitim hizmetlerinden yararlanan ve sadece özel eğitim ve rehabilitasyon merkezine devam eden, hafif derecede zihinsel engele sahip bir öğrencidir.
• Serdar, 7 yaşında alıcı ve ifade edici dil gelişimi normal, özgüven eksikliği olan ve sürekli anne bağımlısı olan, ana renklerden kırmızı ve sarıyı sorulduğunda gösteren, kendine gösterilen bir nesnenin ya da resmin aynısını önündeki seçeneklerden gösteren, kavram kartlarından eşleme yapan, 5’e kadar ritmik sayan, evin bölümlerini ve evde kullanılan eşya ve gereçleri sorulduğunda gösteren, sebze, meyve ve taşıtlardan sorulanları gösteremeyen, ilk defa özel eğitim alan ve sadece özel eğitim ve rehabilitasyon merkezine devam eden hafif derecede zihinsel engelli bir öğrencidir.
• Sezin, 6 yaşında, konuşma geriliği nedeni ile kuruma gelmiş, şu an ifade edici dil gelişimi bağımsız, içine kapanık, oyun arkadaşı olmayan ve akranları ile etkileşimde bulunmaktan kaçınan, annesine bağımlı, yalnız kaldığında kaşlarını, kirpiklerini yolma davranışları olan hafif derecede zihinsel engele sahip bir öğrencidir. Öğrenci sadece özel eğitim ve rehabilitasyon merkezine devam etmektedir.

Ortam: Bireysel eğitim odası

Zaman: Hafta içi, Pazartesi, Çarşamba, Cuma günleri; birinci öğrenci için 09.00–09.40 arası, ikinci öğrenci için 14.00–14.40 arası, üçüncü öğrenci için 16.00–16.40 arası.

Araç Gereçler:

Eleme oturumları:

• 18 tane bir meslek grubunu gösteren 10 X 10 cm ebadında taşıtların gerçek resimlerini gösteren kartlar,
• Kalem,
• Kâğıt.

Yoklama oturumları:

• Bir meslek grubuna ait 9 tane taşıtın gerçek resmini gösteren 10 X 10 cm ebadındaki kartlar,
• Kalem,
• Kâğıt,

Öğretim oturumları:

• Bir meslek grubuna ait 9 tane taşıtın gerçek resmini gösteren 10 X 10 cm ebadındaki kartlar,
• Kalem,
• Kâğıt,
• Sabit bekleme süreli öğretim yöntemi veri toplama formu.

Genelleme oturumları:

• Yoklama ve öğretim oturumlarında kullanılan taşıt resimlerini gösteren kartların gerçekleri,
• Yoklama oturumu veri kayıt formu,
• Kalem.

Davranışsal amaç:

Hayrullah, Serdar, Sezin kendilerine 10 X 10 cm ebatlarında 9 meslek grubuna ait taşıtın gerçek resmini gösteren kartlardan taşıtların (polis arabası, itfaiye arabası, ambulans, posta arabası, zabıta arabası, çöp arabası, kargo arabası, tüp arabası, kepçe) isimlerini sorulduğunda en az üç öğretim oturumunda % 100 doğru olarak söylerler.

Önkoşul beceriler:

• Görsel algılama,
• Sözel ifade,
• İşitsel algılama,
• Sıra alma becerisi,
• Sözel yönergeleri takip edebilme becerisi,
• İpucunu bekleme becerisi,
• En az 10 dakika süreyle dikkatini yöneltme,
• En az 10 dakika süreyle çalışma masasında oturabilme,
• Pekiştireç belirleyebilme becerisi,
• Çalışmaya en az %90 düzeyinde katılım gösterme.

Olası Tepki Tanımı ve Kayıt Süreci

Eleme oturumları: Doğru tepkiler ve yanlış tepkiler olmak üzere iki tür öğrenci tepkisi vardır. Yanlış tepkiler tepkide bulunmamayı da içermektedir.

Doğru tepkiler: Beceri yönergesinden sonra öğrencinin 5 saniye içinde doğru tepkide bulunması.

Yanlış Tepkiler: Beceri yönergesinden sonra öğrencinin 5 saniye içinde yanlış tepkide bulunması ya da bulunmaması.

Yoklama Oturumları:

Eleme oturumunda belirtilen tepki tanımları ve kayıt sürecinin aynısı yoklama oturumlarında da kullanılacaktır.

Öğretim Oturumları:

Öğretim oturumunda 5 tür öğrenci tepkisi vardır.

• İpucundan önce doğru tepkiler: Öğrencinin kontrol edici ipucu sunulmadan önce doğru tepkide bulunması,
• İpucundan sonra doğru tepkiler: Öğrencinin kontrol edici ipucu sunulduktan sonra doğru tepkide bulunması.
• İpucundan önce yanlış tepkiler: Öğrencinin kontrol edici ipucu sunulmadan önce yanlış tepkide bulunması
• İpucundan sonra yanlış tepkiler: Öğrencinin kontrol edici ipucu sunulduktan sonra yanlış tepkide bulunması.
• Tepkide bulunmama: Öğrencinin kontrol edici ipucu sunulduktan sonra hiçbir tepkide bulunmaması.

Çalışmada ölçütü karşılamak üzere sadece ipucundan önce doğru tepkiler dikkate alınacaktır.

Genel Süreç:

• Belirlenen öğretim günlerinde bir öğretim oturumu düzenlenecektir.
• Bilinmeyen taşıtları belirlemek üzere eleme oturumları düzenlenecektir. Eleme oturumlarında bilinmeyen taşıtların hepsi arasından öğrencilerin günlük yaşamda karşılaşma olasılıkları yüksek olan 9 taşıt seçilecektir. Öğretilmek istenen taşıtların birey için işlevsel olması esası dikkate alınarak bu yol izlenecektir.
• Bilinmeyen 9 taşıttan üç öğretim seti oluşturulacaktır.

• Öğretmen, öğrencilerin doğru tepkilerinden sonra hedeflemeyen bilgi öğretimi için öğretimsel geri bildirim sunacaktır. Öğretimsel geri bildirimde taşıtı, kim tarafından kullanıldığı açıklanacaktır.
• Hedeflenmeyen bilgi edinimi her yoklama oturumunda sınanacaktır.
• Hedeflenmeyen bilgi öğretimin sağlanıp sağlanmadığı ortalama hesaplamasıyla sunulacaktır.
• Her yoklama oturumda öğretim setinde yer alan araç-gereçler 4’er kez sunulacaktır. Bir başka deyişle, her taşıt kartı için 4 deneme gerçekleştirilecektir.
• Her öğretim oturumda öğretim setinde yer alan araç-gereçler 4’er kez sunulacaktır. Öğretim oturumlarında toplam 12 deneme gerçekleştirilecektir.
• Sabit bekleme süreli öğretim yöntemi kullanılacaktır.
• Öğretim iki aşamada yapılacaktır. (a) 0 sn. bekleme süreli denemeler ve (b) sabit bekleme süreli denemeler.
• Belli bir sayıda sunulan sıfır saniye bekleme denemelerinde, hedef uyaranın ardından bireyin doğru yanıt vermesini sağlamak üzere kontrol edici ipucu sunulacaktır.
• Belirli sayıda sıfır saniye bekleme süreli deneme oturumu gerçekleştirildikten sonra beceri yönergesi ve kontrol edici ipucu arasında 5 saniye bekleme süresi kullanılacaktır ve tüm uygulamalarda bu sabit süre kadar beklenecektir.
• 1:1 öğretim düzenlemesi gerçekleştirilecektir.
• Öğretim oturumlarında beş tür öğrenci tepkisi yer alacaktır. İpucundan önce doğru tepkiler: (a) ipucundan önce doğru tepkide bulunması, (b) İpucundan sonra doğru tepkiler, (c) İpucundan önce yanlış tepkiler, (d)İpucundan sonra yanlış tepkiler (e) tepkide bulunmama.
• Her öğrenci için genel süreç kullanılacaktır.

Başlama Düzeyi/ Yoklama Oturumları:

Başlama düzeyi oturumları hazırlanan ölçü aracı doğrultusunda öğretime başlamadan önce düzenlenecektir. Yoklama oturumlarında her nesne 4’er kez gelişigüzel sıra ile sunulacaktır. Yoklama oturumlarında toplam 12 deneme gerçekleştirilecektir. Yoklama oturumları en az 3 oturum arka arkaya kararlı veri elde edilinceye kadar devam edilecektir. Yoklama oturumlarında öğretmen çocuğun dikkatini yöneltmesini sağlayacak ve sunulan beceri yönergesine öğrenci doğru tepkide bulunursa sürekli pekiştirme ile pekiştirilecektir.

Öğretim Oturumu:

Yoklama oturumunda kararlı veri elde edildikten sonra sabit bekleme süreli yöntemine göre bir meslek grubuna ait taşıtların öğretimine başlanacaktır. İlk olarak 0 saniye bekleme denemelerinde belirli bir süre beceri yönergesi ile kontrol edici ipucu eş zamanlı olarak sunulacaktır. Örneğin öğrencinin önüne konulan öğretim setlerinde bulunan taşıt resimleri gösterilip “bu ne?” diye hedef uyaran ve beceri yönergesi sunulacak, hemen ardından bu; “polis arabası” yanıtı sunulacaktır.

Belirli sayıda sıfır saniye bekleme süreli deneme oturumu gerçekleştirildikten sonra uygulamacı beceri yönergesi ve kontrol edici ipucu arasında geçen sabit süre 5 saniye sabit bekleme süreli öğretim oturumlarına geçilecek ve tüm bu oturumlarda bu süre kullanılacaktır.

Sabit bekleme süreli deneme oturumları olarak belirlenen 5 saniye sabit bekleme süreli öğretim oturumlarında beceri yönergesi ve kontrol edici ipucu arasında geçen tüm oturumlarda aynı kalacaktır.

Sabit bekleme süreli öğretim kullanılarak yürütülecek öğretim oturumlarında beceri yönergesi ve hedef uyaran sunulduktan sonra 5 saniye ipucu geciktirme aralığındaki öğrenci tepkilerine bağlı olarak öğrencinin tepkisi doğru ise öğrenci “aferin, doğru” sözel pekiştireci ile pekiştirilecek ve bu pekiştirme işlemi her doğru tepkiden sonra sunulacaktır. Öğrencinin ipucundan önceki doğru tepkilerinde “aferin, doğru polis arabasını polis memuru kullanır” şeklinde hedeflenmeyen bilgi öğretimi kazandırma çalışmalarına yer verilecektir. Öğrencinin ipucundan önceki ve sonraki yanlış tepkilerinde veya tepkide bulunmama durumlarında ise “hayır bu itfaiye arabası değil, bu bir polis arabası” sistematik dönütü verilecektir.

Öğretim oturumları ipucundan önce % 100 doğru tepki gelinceye kadar devam edecektir. Ayrıca tüm oturumlarda sözel pekiştireç ve sözel ipucu kullanılacaktır.

Uygulama süreci:

• Yoklama oturumları düzenlenecektir.
• Sıfır saniye bekleme süreli deneme oturumlarına yer verilecektir.

• Yoklama oturumlarında kararlı veri elde edildikten sonra öğretmen ilk öğretim setinde öğretime başlamak üzere sabit bekleme süreli öğretim yöntemi ile uygulanmaya başlanacaktır.

• İlköğretim setinde öğrenci ölçütü karşılar şekilde tepkide bulunduktan sonra sabit bekleme süreli öğretim ile ikinci öğretim setinde öğretime başlanacaktır.

• İkinci öğretim setinde öğrenci ölçütü karşılar şekilde tepkide bulunduktan sonra sabit bekleme süreli öğretim ile üçüncü öğretim setinde öğretime başlanacaktır.

• Üçüncü öğretim setinde de ölçüt karşılandıktan sonra öğretmen öğretimi sona erdirecek ve öğretim bittikten 10 gün ve 15 gün sonra izleme oturumları düzenlenecektir.

Davranış Sonrası Uyaranlar ( Öğrenci Tepkilerine Ne Şekilde Tepkide Bulunulacağı )

Yoklama Oturumları Sırasında

• Doğru tepkiler sürekli pekiştirme tarifesiyle sözel olarak pekiştirilir
• Yanlış tepkiler görmezden gelinecektir.
• Amaçlar söylemeye yönelik olduğu için sözel ipucu kullanılacaktır.
• Ön yoklama ve son yoklama oturumlarında hedeflenmeyen bilgiye ilişkin doğru tepkiler sözel olarak pekiştirilecektir.

Öğretim Oturumları Sırasında

• Öğretim sırasında doğru tepkilerden sonra sürekli pekiştirme tarifesi ile sözel pekiştirme sunulacaktır.
• Öğrencinin çalışmaya dikkatini yöneltmesi ve sergileyeceği işbirliği davranışı da sözel pekiştirme ile pekiştirilecektir.
• İpucundan önceki ve sonraki yanlış tepkilerde hata düzeltmesi yapılacaktır. Örneğin “hayır bu itfaiye arabası değil, bu bir polis arabası”.
• Her günün öğretim oturumu bittikten sonra öğrenci çalışmaya katıldığı için yine sözel olarak “çalışmaya katıldığın için teşekkür ederim” şeklinde pekiştirilecektir.
• Öğrencinin doğru ve yanlış tepkilerine hep aynı şekilde tepkide bulunulacaktır.
• Öğretim oturumlarının ölçütü en az üç oturum %100 doğrulukta ipucundan önce doğru tepki verme belirlenmiştir.
• Tüm oturumların hedef uyaranı ve beceri yönergesi “bu ne”dir.
• Tüm oturumların kontrol edici ipucu taşıtın isminin söylenmesidir.

İzleme ve Genelleme

İzleme:

• Pekiştireçler silikleştirilecektir. Bu nedenle öğretmen ölçüt karşılandıkça sürekli pekiştirme tarifesinden değişken oranlı pekiştirme tarifesine geçilecektir.

Genelleme

• Araç-gereçler arası genelleme gerçekleştirilecektir. Bu amaçla, öğretim setlerinde yer alan taşıtların gerçekleri gösterilerek genelleme çalışmasına yer verilecektir.
• Taşıtların kara kalemle çizilmiş resimleri de genelleme çalışmasında kullanılacaktır.  
• Genelleme aşamasında tarifesi kullanılacaktır.
• Genelleme çalışmalarında aile bireylerinin çalışmalarına da yer verilecektir.

Öneleme Veri Toplama Formu

Öğrencinin Adı Soyadı:     Tarih:

Uygulamacı:

Yoklama Oturumları Veri Toplama Formu

Tarih:                                     Oturum:                                 Uygulamacı:

Başlama zamanı:                   Bitirme Zamanı:                    Toplam Süre:

Hedef davranış:

Sabit Bekleme Süreli Öğretim Yöntemi Veri Toplama Formu

Öğrenci Adı Soyadı:                                     Uygulamacı:                          Tarih:

Başlama Zamanı:                                          Bitiş Zamanı:                         Toplam:

Süre:

Davranış:

Hedeflenmeyen Bilgi Öğretimin Sunulması ve Değerlendirilmesi