REKREASYON UZMANLARININ REHABİLİTASYON MERKEZLERİNDE UYGULATABİLECEKLERİ SPOR DALLARI (TAKIM SPORLARI)

GİRİŞ

Her engelli bireyin mutlaka uygulayabileceği bir spor dalı bulunmaktadır. Bu spor dalları engeli bireylerin bireysel özelliklerine göre şekillendirilebilir, yeniden yorumlanabilir. Fakat sonuç ne olursa olsun rekreasyon uzmanları için amaç: Her engelli birey mutlaka bir spor dalını uygulayabilir.

Spor dalları kendi içerisinde çeşitli kategorilere ayrılmış bulunmaktadır. Bu kategoriler kaba bir tabirle: Bireysel sporlar ve takım sporları olarak adlandırılır. Bu ayrım spor dalını uygulayan birey yada bireylerin sayısına göre belirlenmektedir. Bir kişinin mücadelesine bireysel sporlar, birden fazla kişilerin sportif mücadelesine ise takım sporları denilmektedir. Bu durum engelli bireyler içinde geçerlidir. Tek başına mücadele eden (atletizm, masa tenisi, bilardo, satranç vb.) engelli sporcular bireysel sporları uygulamaktadır. Futbol, basketbol, hentbol, voleybol gibi kişi sayıları birden fazla olan spor dalları ile uğraşan engelli bireyler ise takım sporları kapsamında değerlendirilmektedir.

Rekreasyon uzmanları engelli bireyi bireysel özelliklerine göre takım sporlarına yada bireysel sporlara yönlendirmektedir. Eğer öğrenci birden fazla spor dalını uygulayabilecek düzeyde ise hem bireysel sporlara hem de takım sporlarına yönlendirebilir.

GENEL BİLGİLER

Engelli bireyin fiziksel ve sosyal açıdan gelişmesi için sporun çok büyük bir önemi bulunmaktadır. Engelli bireyler sportif aktiviteye katıldıkları sürece engelleri ortadan kalmakta ve toplum içerisinde çok daha rahat ve uyumlu bir biçimde yaşamaktadır. Bu durumu gelişmiş ülkelerde görmekteyiz.

Bu makalemizde engelli bireylilerin uygulayabilecekleri takım sporlarını inceleyeceğiz.

Ülkemizde hemen hemen bütün takım sporları uygulanmaktadır. Bazı spor dallarına gereğinden çok önem verilirken bazı spor dallarına ise yeterince önem verilmemektedir. Örneğin ülkemizde futbol sporu gerek izleyici yönünden gerekse bütçesi bakımından diğer bütün spor dallarının toplamı kadardır. Türk toplumunun futbola karşı çok büyük bir ilgisinin bulunduğu gerçektir. Diğer spor dalları ise ne yazık ki bu spor dalı kadar gelişme imkanı bulamamıştır. Bu durum engelli bireylerin uyguladıkları sportif aktivitelere de yansımaktadır.

Geçen yıl engelli bireylerden oluşan bir futbol takımının ülkemizin önde gelen futbolcuları ile yapmış olduğu mücadele basında çok büyük bir yankı uyandırdı. Bu haberden sonra özellikle basının engelli bireylere bakış açısında çok büyük mesafeler alındı. Bu nedenle ilk olarak takım sporlarından futbolu incelemeye alacağız.

FUTBOL

Engelli bireylerin uygulayacağı spor dallarında en büyük ilgi çeken futboldur. Bu nedenle rekreasyon uzmanları özellikle futbol üzerinde yoğunlaşmalı ve engelli bireyleri bireysel özellikleri uygun ise mutlaka futbola yönlendirmelerinde büyük fayda vardır.

Futbol sporu normal şartlar altında 11 kişiden oluşan ve belirli bir saha içerisinde belirli kurallar çerçevesinde oynanan bir oyundur. Fakat daha önceki makalemizde de belirtmiş olduğumuz gibi: Engellilere uygulatılan spor aktivitelerinde kurallar çok fazla önemli değildir. Önemli olan engelli bireyin ilgili spor aktivitesini uygulayabilmesi ve bu şeklide fiziksel ve sosyal gelişimine katkı sağlayabilmesidir. Bu nedenle rekreasyon uzmanlarının oluşturmuş oldukları takım sporlarında futbol kurallarının çok fazla bir önemi bulunmamalıdır.

Takımı oluşturan bireylerin ortak özellikleri göz önünde bulundurulmalı ve bu şeklide gerekirse bütün kurallar kaldırılıp engelli bireylerin futbol sporuna katılması sağlanmalıdır. Futbol sporuna oyuncu seçerken genellikle: bacak kaslarında herhangi bir problem bulunmayan, rahatlıkla koşabilen, topa vurabilen ve verilen komutları algılamakta güçlük çekmeyen öğrenciler seçilmelidir. Bunun yanında takıma alt ekstremite bölgesinde hareket kısıtlığı olan bireylerin gerekli uzmanlarında görüşlerine başvurularak alınmalarında sağlanabilir. Bu şeklide alt ekstermitesinde hareket kısıtlılığı bulunan öğrencilerin fiziksel gelişimlerine de katkı sağlanmış olacaktır.

Rekreasyon uzmanlarının engelli bireylere uygulatacağı bu spor dalında mekan çok fazla önemli değildir. Küçük bir sınıfta bile çok rahat uygulanabilir. Öğrenciyi kaleye geçirerek atmış olduğunuz topu yakalaması istenebilir. Ya da siz kaleye geçip öğrencilerden kaleye top atmalarını isteyebilirsiniz. Bu aktiviteyi eğlenceli hale getirmek için mekâna uygun olan yeni kurallar koyarak oyunu yeniden şekillendirebilirsiniz. Uygulatacağınız bu aktivitelerde eğer öğrencilerde sıkıntı ve huysuzluk görünürse oyunu yeniden şekillendirebilirsiniz. Bunun için eğitim verdiğiniz öğrencilerin bireysel özelliklerini çok yakından tanımız gerekmektedir.

Amacınız bir futbol katımı oluşturmak ise: Öğrencileri sürekli olarak birlikte çalıştırmanızda çok büyük fayda bulunmaktadır. Eğitim verdiğiniz öğrencilerin bir birlerini yakından tanımaları uygulamayı düşündüğünüz aktivitede sizlere yardımcı olacak ve işinizi kolaylaştıracaktır.

Bu spor dalında süre ve saha ölçüleri çok fazla önemli değildir. Öğrencilerinizi çok fazla yorulmayacağı bir mekanda çok rahat uygulama yapabilirsiniz. Öğrencilerin çok fazla yorulduklarını gördüğünüzde ise aktiviteyi sonlandırabilirsiniz. Özellikle mevsim geçişleri döneminde birçok engelli öğrencinin sürekli olarak hastalandığını gerçeğinden yola çıkarak bu dönemde uygulanacak aktivitede rekreasyon uzmanlarının çok dikkatli davranması gerekmektedir.

Futbol ve diğer spor dallarını uygulatmayı düşünen rekreasyon uzmanları, rehabilitasyon merkezinin mevcut şartlarını, engelli bireyin özelliklerini ve öğrencinin ailesinin genel durumuna göre hareket etmelidir. Yukarıda saymış olduğunuz kriterlerden birini bile göz ardı ederseniz başarıya ulaşmanız yani öğrencilere spor yaptırmakta zorlanabilirsiniz.

BASKETBOL

Basketbol sporunda da futbolda olduğu gibi kurallar ve saha ölçüleri çok fazla önemli değildir. Rekreasyon uzmanları mevcut şartları en iyi şeklide kullanarak sınıfları bile birer basketbol sahasına dönüştürebilir. Sınıf duvarına asacağınız küçük potalar ile çok rahatlıkla bu aktiviteyi uygulatabilirsiniz.

Rekreasyon uzmanları basketbol oynatacak oyuncuları seçerken, kol hareketlerinde herhangi bir sıkıntı olmayan öğrencileri seçmesinde fayda vardır. Ayrıca kol kaslarında hareket kısıtlılığı olan öğrencileri bu spora yönlendirip fiziksel gelişim sağlayabilir.

Rekreasyon uzmanları bu sporun engelli bireyler tarafından rahatlıkla uygulanabilir bir duruma getirebilmesi için bazı çalışmalar yapmalıdır. Bu çalışmaların başında öğrencilere top sürmesinin öğretilmesi, potaya topun nasıl atılacağı konusunda basit emirler vererek çalışma yaptırmasıdır. Bu çalışma öğrencilerin durumlarına göre 2-3 hafta sürebilir. Bu süre değişkenlik gösterebilir. Eğer öğrencileriniz vermiş olduğunuz emirleri uygulamakta zorluk çekiyor ise bu süre uzayabilir. Bunun tam tersi olarak öğrencileriniz vermiş olduğunuz emirleri yerine getirmekte zorlanmıyor ise bu süre bir hafta yada daha az bir sürede tamamlanabilir. Rekreasyon uzmanlarının sürekli olarak top süreme ve potaya top atma aktivitesini uygulatmasında büyük fayda bulunmaktadır.

Bunun yanında öğrencilerin birbirlerine sürekli olarak göğüs pas, baş üstü pas vb. pas çeşitlerini sürekli olarak uygulatması gerekmektedir. Bu çalışmada rekreasyon uzmanı öğrencileri daire şekline dizip öğrencilerden istediği kişiye pas atmasını isteyebilir. Yapılacak bu çalışmada öğrencinin özellikle kol kaslarını geliştirecektir.

Basketbol topunun mevcut ağırlığı öğrencilerin bu sporu uygulamasında zorlanmalarına neden olabilir. Ayrıca potanın uzunluğu da öğrencileri zorlayacak diğer bir nedendir. Rekreasyon uzmanları öğrencilerin mevcut durumlarını gözeterek bu materyallerde değişiklik yapabilir.

Futbol sporunda olduğu gibi eğer takım oluşturulacaksa öğrencilerin bir arada çalışmasına fayda vardır. Öğrencilerin bir birleri ile kaynaşmaları takım oluşturmanızda rekreasyon uzmanlarına kolaylık sağlayacaktır. 

Rehabilitasyon merkezlerinde genellikle derslerin 45 dakika olduğunu düşünürsek rekreasyon uzmanları bu süreyi çok iyi değerlendirmek zorundadır. Örnek olarak15 dakika ısınma hareketleri, 15 dakika temel hareketler, 10 dakika grup çalışması son 5 dakikada ise öğrencileri dinlendirici aktivitelerde bulunabilir. Bu durum bütün spor dalları için geçerlidir.

VOLEYBOL

Rekreasyon uzmanlarının uygulamasında en büyük sıkıntı çekeceği spor dallarından birisidir voleybol. Bu durum karşısında rekreasyon uzmanları diğer spor dallarında olduğu gibi kural değişikliklerine giderek bu sporu eğlenceli bir hale dönüştürebilir. Bu dönüşümü, topun öğrenciler tarafından rahatlıkla vurabilecekleri düzeyde değiştirmesi, filenin boyunu yine öğrencilerin zorlanmayacağı şeklide değiştirilmesi ve saha ölçülerinde gerekli düzenlemelerin yapılması şeklinde olabilir.

Bu spor dalının uygulatılabilmesi için rekreasyon uzmanları basketbol sporunda olduğu gibi kol hareketlerinde sıkıntı olmayan öğrencileri ve kol hareketlerinde sıkıntı olan öğrencileri seçmesinde fayda vardır.

Bu sporun uygulatılması yine düzenli bazı çalışma ile başarılabilir. Bu çalışmalardan en önemlisi öğrencilere sürekli olarak servis atışı yaptırmak, öğrencilerin birbirlerine parmak pas vermelerine yönelik çalışma yaptırmak ve öğrencilere topu atarak servis karşılama yöntemi ile topu karşılamalarını sağlamaktır. Bu sporun temel 3 felsefesi üzerinde yapılacak çalışmada ilgili spor dalının öğrenciler tarafından rahatlıkla uygulanması sağlanabilir.

Voleybol sporunun uygulanabilmesi için uygun alanın olmaması durumunda rekreasyon uzmanları yine mevcut şartları göz önünde bulundurarak çalışma yaptırabilirler. Sınıf içerisinde çok rahatlıkla uygulatılabilecek bu aktivitede: Sınıfın ortasına bir ip gerilerek öğrencilerden topu ipin arkasına atması istenebilir.

Bu spor dalında da ders saatine uygun olarak çalışma programı hazırlanması rekreasyon uzmanlarını aktiviteyi rahat bir şekilde uygulatabilmesine yardımcı olacaktır.

SONUÇ

Rekreasyon uzmanları için her spor dalı engelli bireyler tarafından uygulanabilecek düzeyde yeniden yorumlanabilir. Kural değişiklileri, mekan değişikliği gibi bir çok yenilik öğrencilerin özelliklerine göre yorumlanabilir.

Bu sporların uygulatılmasında asıl amaç: Öğrenicinin fiziksel ve sosyal gelişimlerine katkı sağlamaktır. Engellilere uygulatılacak bu spor dallarında rekreasyon uzmanları birer antrenör gibi davranmalı, rekreasyon uzmanı gibi sporları oyunlaştırmalıdır.

Bu çalışmamızda görev aldığımız rehabilitasyon merkezlerinde uygulatmış olduğumuz spor dallarına yer verdik. Şu anda Gebze Özel Hizmet Rehabilitasyon merkezinde diğer takım sporları ile ilgili olarak çalışmalarımız devam etmektedir. Uygulatacağımız spor dalarından edindiğimiz bilgileri sizler ile paylaşmaya devam edeceğiz.

Kaynak: Aydın, M. Kocaeli Üniversitesi Engellirde Spor Dersi Ders Notları.

NOT:  Bu çalışmada rehabilitasyon merkezlerinde uygulatmış olduğumuz aktiviteler öncesinde, aktivite sırasında ve aktivite sonrasında almış olduğumuz notları kullandık.