Refleks Sempatik Distrofi Ve Rehabilitasyonu

Refleks sempatik distrofi sendromu (RSDS) genellikle zararlı bir stimulustan sonra gelişen, periferik bir sinirin dağılımıyla alakalı olmayan spontan ağrı, ödem, deri kan akımı değişiklikleri, ağrılı bölgede anormal sudomotor aktivite, allodini, hiperpati ile karakterize; çoğunlukla ekstremitenin distalinde görülmekle birlikte, proksimale de yayılabilen klinik bir tablodur.

RSDS’nin kesin prevalansı bilinmemektedir. Değişik çalışmalardan elde edilen verilere göre, koroner arter hastalığından sonra (%5-20), hemiplejilerde (%12-21), Colles fraktüründe (%0,2-35), periferik sinir yaralanmalarında (%3), genel olarak kırıklardan sonra (%1-2) ve diğer travmatik yaralanmalardan sonra (%0,5) görülür. RSDS'nin tedavisi oldukça zordur ve hastalığın gelişebileceği olgularda riski azaltmaya yönelik önlemlerin alınması tedavinin ilk basamağını oluşturur . Tedavinin iki amacı ağrının giderilmesi ve fonksiyonların sağlanmasıdır. Bunlar bir arada yapılmalıdır .

RSDS'nin tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Rehabilitasyon uygulamaları dışında hiçbir tedavi yöntemi özgül ve değişmez olmayıp, hastanın durumuna göre yöntemler belirlenmelidir. RSDS’de ağrı tedavisi için farklı transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu (TENS) uygulamaları araştırılmış olup, Mannheimer yaptığı çalışmalarda ilk tedavi seçimi olarak konvansiyonel, yüksek hızlı TENS kullanımını tavsiye etmektedir. Böylece hastanın stimulus duyusunu ayarlaması ve güven kazanması kolaylaşır. Burst TENS ve kısa yoğun etkili TENS uygulamalarında hastalar yoğun stimülasyonu ve oluşan kas kontraksiyonlarını tolere edemeyebilirler . TENS tedavisi ile sempatik tonusun artabileceği de bildirilmiştir.

Etkilenen ekstremitenin rehabilitasyonu esnasında hastaların egzersiz ve fonksiyonel aktivitelerini daha az ağrılı yapabilmeleri için ve diğer analjezik uygulamalara ek olarak TENS kullanılabilir. Sempatik bloklara cevap vermeyen kronik RSDS’li olgularda, düzenli TENS kullanımı ile ağrı kontrol edilebilir .

Ultrason (US) fizik tedavide derin dokuları ısıtıcı etkisi ile kullanılır. US sempatik aktiviteyi inhibe etmek amacı ile, üst ekstremite tutulumlarında stellar, alt ekstremite tutulumlarında ise lomber sempatik gangliyonlar üzerine uygulanır. Stellar gangliyon blokajı, sternokleidomastoid kası ile klavikula arasında kalan bölgeden, 4-6 dakika süresince yapılmalıdır. US, RSDS'nin tedavisinde çeşitli şekillerde kullanılmaktadır. Terapötik dozlarda membran permeabilitesini ve periferik kan akımını arttırması ile dolaşımı düzenlemesi ve ödemin azaltılmasında etkilidir. Analjezik ve spazmolitik etkileri de ağrının kontrolünde yardımcıdır. Ekstremite üzerine su içi uygulamalar yapılabilir .

Erken evrelerde düşük doz ve kısa süreli, geç dönemlerde özellikle kontraktürlerin geliştiği olgularda daha yüksek dozlarda ve uzun süreli uygulamalar önerilir. Derin ısıtıcı bir ajan olduğundan, özellikle kas ve tendonlar üzerinde etki göstererek, hareket kısıtlılığına neden olan durumlarda egzersizlerin daha kolay yapılmasına olanak sağlar.

Dr. Bülent Hazneci-Gülhane Askeri Tıp Akademisi