Projektif Bir Çalışma: Çocukların Kişisel Eşyalarına Dair Algılamalarına İlişkin Cümle Tamamlama Tekniğinin Uygulanışı

Bu  aylar,  çocuk  gelişim  programı  öğrencilerinin  staj  ayları. Yakın  gelecekteki  öğretmen  adayları,  derslerine  paralel  olarak,  gerek  yuvalarda  gerekse  ilköğretim  okullarındaki  çocuklarla  uygulamalı   çalışmalar  içerisindeler. Dil,   zihin,  sosyal,   moral, duygusal   v.b.

gelişimin  tüm  alan  ve  boyutlarında  gözlem, öğretim, drama  yolu ile  öğretim, resim, envanter  çalışmaları , projeler  v.b.  gerçekleştirmektedirler.

 Bireyleri  tanıma   tekniklerinden  birisi  de  projektif (yansıtmalı) bir teknik olan cümle tamamlama  ile veri toplamaktır. “Projeksiyon”  sözcüğü  Freud  tarafından ortaya konmuştur.

“Projektif  testler” deyimi  ilk  kez 1939  yılında  Amerikalı  psikolog  Lawrance  K. Frank tarafından  bir  test grubu  için  kullanılmıştır. Projeksiyon,  dışa  yansıtma  anlamındadır. Projektif  teknikte  anlatılmak  istenen  ,   insanın   kendi   içinden   geçeni,  kendi   içinde  varolanı,  çevresinde  bulunan  dış  dünyaya  yansıtarak,  bu  olguları  dış  evrenin birer  ürünü  olarak  görmesi,  burada  geçiyormuş  gibi  duymasıdır.Cümle tamamlama tekniği de projektif test  tekniklerinden biridir, yarı   yapılandırılmış   uyaranlar    (sözcükler)  kulanılarak ,  sözel çağrışımlara   dayalı  tamamlayıcı   yansıtma  yaptırılır. Pratik   bir   kalem-kağıt    testidir. Bireyin    iç  dünyasında  olup  bitenler,   arzuları,  istekleri,  hayal   kırıklıkları ,   korku   ve endişeleri,  suçluluk   hisleri,   arkadaş  ilişkileri,   karşı cinse   ilişkin   tutumları ,  aile bireylerine,   otorite  figürlerine   dair  duygu  düşünce ve tavırları, benlik  duygusu ve kendi  yeteneklerine  ilişkin  algılamaları,  gelecekten  beklentileri   v.b. konular   hakkında  bilgi  verir. Bireyin   daha  testi  tamamlarken  duygusal  deşarjına  imkan tanır  ve  daha sonra psikoterapi  süreci  içinde  psikoloğun  süreci  yapılandırmasına,  öncelik  arz eden  konuları, psikolojik   güçlükleri,  kompleksleri  daha  iyi  değerlendirmesine  katkı  sağlar.   Klinik  psikolojide   sıklıkla  kullanılan cümle  tamamlama  testlerinden   biri de “Beier  Cümle  Tamamlama”  testidir  ve  iki   formu  vardır. A formu çocuklar  için, B  formu  yetişkinler için kullanılır.

Aşağıda  göreceğiniz  çalışmada  bu  teknik,  belirli  bir  konu;  eşyalar  ile  sınırlandırılarak

çalışmanın  amacına  uygun  olarak  çocuğun   daha ziyade  ev  ortamındaki  nesnelere  ilişkin  algılamaları alınmış,  böylelikle ebeveynlere  yardımcı  olmak  hedeflenmiştir.

Bilindiği  üzere  eskiden  ilköğretim  karnelerimizde  “hal  ve  gidiş”  adlı  bir  bölüm  yer  alır,. sınıfımızdaki  eşyaları    nasıl  kullandığımız,    düzenli-temiz     olup  olmadığımız   öğretmenlerimizce  değerlendirilirdi. Ebeveynlerimiz  bu  bölümü  dikkatlice  inceler   ya  bizimle gurur  duyar  ya da  biraz  utanırlardı. Şimdi  aynı  değerlendirme yine  var,  ancak şimdilerde çocuklarına  prestijli  bir  kolej  kazandırmak  pahasına   ebeveynler  daha  çok  akademik  başarı  ile  ilgilenmekte, bağımsız yaşamak için gerekli olan özbakım becerileri   sanki  ikinci  plana itilmekte , bu  nedenle  topluma  uyum  için gerekli  olan  fiziksel  ve  duygusal  sağlığı  koruma , kendi  kendini yönetme (özdenetim), kendini geliştirmeye çalışma süreçlerine   ket  vurulmuş   olunmaktadır. Özbakım , sağlığı ve iyiliği desteklemektedir, ve tabiî  ki  bireyin   kendisine  olan saygısını da. Özbakımın  yanı   sıra ortak    kullanım alanlarındaki  eşyanın  tabiatına  gösterilecek  saygı  da  yine özsaygı   ile doğrudan ilintilidir. Aile ve ev ortamında, okulöncesi eğitim   ve ilköğretim ortamlarında  ve dönemlerinde  doğru  yerleştirilen ,  oluşturulan  temel  alışkanlıklar ,  hayat  boyu  gelişim ödevlerimizde  de (  her bir gelişim  döneminin  kendine  özgü   ödev, fonksiyon  ve  sorumlulukları  vardır  :Bknz:   Eric Ericson,Yaşamın Sekiz Evresi )  yardımcı   olacaktır.

İşte   bizde    bu  konuda    duyarlılık   sağlayabilmek ,   yanı    sıra     miniklerin    hayal

güçlerini  de  harekete   geçirmek  amacı  ile  onların  sık  kullandıkları   eşyalara  nasıl  bağlandıkları   veya  bağlanamadıklarını   ortaya   çıkarmak   için,  yazarken   rahatlamalarını  sağlamak  ve  sorumluluk  hissettirebilmek  için   “ Eşyalar  Konuşsaydı”   konulu  cümle tamamlama  çalışmasını   gerçekleştirerek,  sözel  çağrışımlar yapmalarına  yardımcı olduk.  Aşağıda     150  çocuk  ile yapılan  çalışmadan  dört  olguya  yer  verilmiş , anlamlı (manidar) yanıtların yer aldığı bu formlar   örnek olması, bilgilendirmesi , biraz da sizleri düşündürmesi (içebakış), belki de  gülümsetmesi   amacı   ile   sizlere   sunulmutur.    

 Onlara  şöyle  söyledik: “Farzedelim  ki  aşağıdaki  nesneler  konuşamıyor,  acaba  konuşsalar  neler  söylerler ?”

Şimdi  bakın  çocuklardan  neler  öğrendik? Neler  işittik ?

1O  YAŞ  KIZ  ÇOCUĞU

DİŞ  FIRÇAM : Benim  yararım  çoktur  insanlara. Ben  diş  sağlığı  için  birebirim!

AYAKABILARIM : Beni  lütfen  iyi  kullan,  çamura  bulama !

HAVLUM :Beni  kendine  özel  kullanıyorsun  ama  bazıları  beni  kullandı…

KALEMİM: Benim  ucumu  lütfen  kırmamaya  çalış…

YATAĞIM : Üzerimde  zıplama !

SIRAM : Benim  üstüne  ayaklarınla  çıkma!

MASAM : Üstüme  şekil  çizme,  resim  yapma …

DOLABIM : Beni   düzenli  tut,  giysilerini  fırlatma !

ELBİSELERİM : Bizi  güzelce  katla.

SAÇIM : Bizi  toka  ile  bağla .

BİSİKLETİM : Beni  fazla  gezdirme .

TELEVİZYONUMUZ: Beni  düğmemden  kapat!

BİLGİSAYARIM: Ben  bir  lap-top’um.

PASPASIM : Beni  yıka  artık …

11      YAŞ  ERKEK

DİŞ FIRÇAM : Benimle  yavaş  fırçala,  köpüklerini  aynaya  püskürtme!

AYAKKABILARIM: Yürürken  beni  bir  yerlere  vurma .

HAVLUM : Beni   yerlere   atma !

KALEMİM : Beni   kalemtraşla   çok  aç.

YATAĞIM : Beni   sabah   kalktığında   topla!

SIRAM: Beni   çizme…

MASAM: Beni  ileri  geri   ittirme !

DOLABIM : Kapağımı  yavaşça  açıp  kapa  !

ELBİSELERİM: Beni   eskitme…

SAÇIM : Beni  yavaş  tara …

BİSİKLETİM : Bana  her  şeyi  taşıtma !

TELEVİZYONUM : Bana   vurma .

BİLGİSAYARIM : Benim   düğmelerimi   koparma !

PASPASIM : Beni   atma!  Kirlenince   yıka…

11 YAŞ  KIZ

DİŞ  FIRÇAM : Dişlerini   benimle   fırçala,   benimle   temiz   ol.

AYAKKABILARIM : Ayakların   beni   giydiğinde   ısınır.

HAVLUM : Benimle   yüzünü   sil,  yüzünde   güller   açsın…

KALEMİM : Beni   kullan   hayatın  renklensin…

YATAĞIM : Benimle   yat,  benimle   hayata   kalk !

SIRAM : Beni   kullan   hayatına   renk   katayım

MASAM : Beni  kullan   hayatına  bir   sevgi  kat .

DOLABIM : Eşyanı   bana  koy, beni  bir  sevgi  gibi  sev …

ELBİSELERİM : Beni   giyin   kendine   renkler   kat!

SAÇIM : Saçların   sana   çok   yakışıyor.

BİSİKLETİM : Beni   sür,   her   yere   git.

TELEVİZYONUMUZ : Beni   izle,   benimle   gül .

BİLGİSAYARIM : Beni  kullan,   SİNDY’İ   SÜSLE .

PASPASIM : Beni   sil  hayatın   pırıl   pırıl   olsun !

12 YAŞ  ERKEK

AYAKKABILARIM :Benim   dikişlerimi   sökmeni   istemiyorum.

HAVLUM : Beni   ıslak   bırakmanı   istemiyorum.

KALEMİM :Beni   kırıp   çöpe   atmanı   istemiyorum.

YATAĞIM : Benim   üzerime   çıkıp   zıplamanı   istemiyorum

MASAM : Beni   çizmelerini   istemiyorum .

DOLABIM : Benim   kapılarımı   yavaş   kapatın    lütfen   bozuluyorum.

ELBİSELERİM : Beni  kirletmeni  istemiyorum.

SAÇIM : Ben  güzel  bir  saçım,  beni  kesmelerini  istemiyorum.

BİSİKLETİM : Beni   tamir   ettirmelerini   istiyorum.

TELEVİZYONUM : Kanallarımı   değiştirip,   kanallarımı   bozmayın   lütfen!

BİLGİSAYARIM :   Yok

PASPASIM : Üstüme   sert   sert   basma   artık,   bak   toz   çıkıyor.

Sizde  aynı  çalışmayı   baştaki  eşya  sözcüklerini   bir dosya  kağıdına yazarak , sözcüklerin bulunduğu  her   satırda  ardı sıra  noktalama  oluşturarak   çocuğunuzun   duygu,   ihtiyaç, tutumlarını  yazarak ifade etmesine yardımcı  olabilir ,çocuklarınızın gerek kişisel eşyaları gerekse ortak  kullanım  alanındaki  eşyalar ile  ilgili tutumlarını, duygu ve düşüncelerini öğrenebilirsiniz. Daha sonra çocuğunuzun yazılı olarak ifade ettiklerini  onunla paylaşabilir, empati kurabilir, ikna edici iletişim süreçlerini başlatabilir, çocuğunuzun ihtiyaçlarını da gözeterek  gerekli  ev  içi  düzenlemeleri   aile  bireyleri  ile  birlikte  yeniden  oluşturma, yapılandırma   yoluna  gidebilirsiniz.  Ebeveyn   olarak  yukarıdaki    yanıtlardan  uygun  olanları  ve  tabi  ki  kendi  beklentilerinizi   de  çocuklarınızı  öfkeniz   ile incitmeyecek şekilde ; nesneleri   hayali  olarak  konuşturarak   oyun,  eğlence yolu ile öğretim şeklinde  renkli  post-it lere  yazabilir,  gerekli  mekan  yada eşyalara  (dolap, kapı, pencere, masa, buzdolabı v.b.) yapıştırabilir,  görsel   hatırlatıcılar   olarak  kullanabilirsiniz.

Bu  çalışma  çocuğun gözünden, bakış açısından, düşüncesinden hareketle tamamlanmıştır. Aynı  çalışmayı  yetişkin  aile  bireyleri , eşler de  yapabilir ve   kendi  yaşam  alalarındaki  görev  ve  sorumluluklarına  ilişkin  yeni düzenlemeler,  iyileştirmeler   içerisine girebilir, hakça  işbölümü oluşturabilir , böylelikle huzurlu, barışçıl bir aile ortamına bizzat katkıda bulunabilirler.

Sevgi  ve saygı  ile..

Uzm. Psikolog  Banu  Beyaz

Not: 2006-2007 yılında öğretim görevlisi  ve psikolog olarak görev aldığım Beykent  Üniversitesi’ne, verdiğim proje  ve dönem  ödevlerini  başarı  ile gerçekleştiren   ve  bu  çalışmada   katkısı  olan  öğrencilerime,  şimdilerde  okulöncesi eğitim, ilköğretim ve özel eğitim kurumlarında etkin olarak  görev yapan  öğretmen  arkadaşlarıma  teşekkürlerimle..

Uzm. Psikolog Banu Beyaz