Özel Gereksinimli Bireylere Akademik Becerilerin Öğretimi İlkeleri

Özel gereksinimli bireylere işlevsel akademik becerilerin öğretimini yapabilmek için özel eğitim öğretmeninin aşağıdaki soruların yanıtlarını içeren bir hazırlık yapması gerekmektedir.

• Ne öğreteceğiz?
• Ne zaman öğreteceğiz?
• Nasıl öğreteceğiz?
• Nerede öğreteceğiz?

 NE ÖĞRETECEĞİZ  Özel gereksinimli bireylerin eğitiminde bireysel eğitim programı hazırlanması gerektiği bilinmektedir.

• BEP özel gereksinimli bireyin eğitsel gereksinimlerinin en üst düzeyde karşılanmasını sağlamak üzere yapılan planlamadır.
• Bu program özel gereksinimli bireye akademik ve akademik olmayan (yeme, giyinme, tuvalet eğitimi gibi özbakım, iletişim (sözel) becerileri, sosyal beceriler vb. tüm becerilerin öğretimini kapsayan ve bu becerilerin nerede, nasıl veya hangi destek hizmetlerle birlikte öğretilmesi gerektiğini de planlayan kapsamlı bir çalışmadır.
• Özel gereksinimli birey erken eğitim döneminde ise öğretilecek becerilerin ağırlıüı akademik olmayan becerilerin öğretimini kapsar.
• Okulöncesi dönemde ise akademik olmayan becerilerin yanı sıra akademik becerilere hazırlık becerileri de ağırlık kazandırır.
• Özel gereksinimli birey okul çağına geldiğinde ise akademik becerilerin öğretimi de planlanır.
• BEP hazırlarken ne öğretileceğine karar vermek üzere öncelikle öğrencinin performansı belirlenir.
• Performans belirleme değerlendirme yapmak için bir dizi ölçmeyi içerir.
• Performans alımında çocuğun yaşına (erken çocukluk, okulöncesi, okul çağı) da uygun olarak farklı teknikler kullanılır.
• Özel gereksinimli küçük çocuklar için gelişim envanteri, anne baba ile görüşme gözlem, ölçüt bağımlı testler kullanılırken okul çağına doğru standart testlerden de yararlanılmaktadır.

 Özel gereksinimli öğrencinin performansı belirlendikten sonra öğrencinin yerleştirilmesi yapılır.

• Erken eğitim dönemindeki özel gereksinimli çocuk, akademik olmayan becerilerin öğretimi için aile eğitimini de alması için yönlendirilir.
• Okulöncesi dönemdeki özel gereksinimli çocuk akademik olmayan berilerin yanı sıra akademik becerilere hazırlık becerilerinin de öğretimi için normal yaşıtlarıyla okulöncesi eğitiminin yanı sıra özel eğitim desteği almak üzere yönlendirilir.
• Okul çağındaki özel gereksinimli çocuk ise akademik becerilerin öğretimi için performansına uygun olarak normal yaşıtlarının devam ettiği sınıfa, normal okulda özel eğitim sınıfına ya da özel eğitim okuluna yönlendirilir.
• BEP özel gereksinimli çocuk için yapılacak tüm eğitimleri içerir.
• Bilindiği gibi eğitim, öğretimi de içeren bir kavramdır.
• BEP’in bir alt öğesi olan Bireyselleştirilmiş Öğretim Planının (BÖP) hazırlanmasıdır.
• Okul çağındaki özel gereksinimli çocuğun eğitim gereksinimlerinin yerleştirildiği okulda en üst düzeyde karşılanabilmesi için okulda uygulanan programın çocuğun performansıyla uyumlu bir şekilde uyarlanmasına Bireyselleştirilmiş Öğretim Planı hazırlana diyoruz.
• Bilindiği gibi ülkemizde tüm okullarda yapılacak öğretim milli eğitim bakanlığınca hazırlanan programlar rehberliğinde yürütülmektedir.
• Okul çağındaki özel gereksinimli çocuğun yerleştirildiği okulda akademik becerileri öğrenebilmesi için, onun performansına uygun olarak programda yapılacak uyarlamaların planlanması gerekmektedir.
• Özel gereksinimli çocuğun programa dayalı bağımsızlık, sorumluluk, yaşa uygun katılım, sosyal etkinlik gibi becerilerinin geliştirilmesi için bu gereklidir.
• Bu programlar çerçeve programlar niteliğindedir.
• Bu nedenle okul programlarının içeriği norm grubun genel özellik ve yeterlikleri düşünülerek hazırlandığından özel gereksinimli bireyin performansının üzerinde olabilir.
• Bu nedenle okul programının içeriğini özel gereksinimli çocuğun performansına dayalı alarak işlevsellik açısından bir kez daha gözden geçirilmesi gerekir.

 Sonuç olarak; Ne öğreteceğimizi netleştirmek için,

• Özel gereksinimli çocuğun performansını belirledikten sonra,
• Çocuğun yerleştiği okulda yürütülmekte olan programın içeriğini tam olarak gözden geçireceğiz.
• Çocuğun performansına göre analiz edilerek uyarlanması gereken becerileri uyarlayarak planımıza alacağız.
• İşlevsel akademik beceriler, günlük yaşam etkinliklerini yerine getirirken ömür boyu kullanılan ve okulöncesi erken çocukluk dönemde öğrenilen becerilerdir.
• İşlevsel akademik becerilerin öğretilmesi için; öğrencinin yaşının, düzeyinin, yaşadığı çevrenin, günlük rutinlerinin ve gereksinimlerinin bilinmesi gerekmektedir.

 İşlevsel Beceri Belirlenirken;

• Öğrencinin yaşı,
• Ailenin tercihleri,
• Öğrencinin içinde bulunduğu / bulunacağı ortam,
• Öğrencinin öğrenme hızı,
• Öğrencinin diğer becerileri öğrenmeye olan gereksinimi,
• Öğrencinin tercihleri bilinmelidir.

 Ailenin Tercihleri;

• Uygunsa desteklenir,
• Uygun değilse ailenin gerçekçi beklentiler geliştirmesine yardımcı olunmalıdır.

 Öğrencinin içinde bulunduğu / bulunacağı ortam

• Akademik becerilere hazırlık
• Gereksinimlerin uyuşması
• Öğrencinin öğrenme hızı
• Hangi beceri, hangi sırayla ve ne hızla
• Önceki öğrenmelerinin süresi
• Gerçekçi beklenti oluşturma

 Öğrencinin Diğer Becerileri Öğrenmeye Olan Gereksinimleri

• Öğrencinin yaşantısı, özellikleri, gereksinimleri
• Öncelik sırasının oluşturulması

 Öğrencinin Tercihleri

• Düzeyi uygun öğrenciler için,
• İşine yarayacak beceriler arasında tercih,

KAYNAKLAR

YARD. DOÇ. DR. AYTEN UYSAL yayımlanmamış ders notları
http://webct.aof.edu.tr:8900/webct/public/home.pl.