Otistik Çocuklarla Yapılan Müzik Dersinin Gözlem ve Görüşme Yazısı-1

Yer: M.E.B. Sabahat Akşiray Otistik Çocuklar Eğitim Merkezi – Emiralem / Menemen / İZMİR

Tarih: 26 Eylül 2006

Görüşme ve Gözlemi Yapan: Orçun Berrakçay

Görüşme Yapılan Müzik Öğretmenleri: Deniz Bey, Özden Hanım, Eda Hanım

Saat: 10:15

Simge, Berk ve Gökhan isimli öğrenciler müzik öğretmenleri tarafından müzik sınıfına getirilir. Simge kendi halinde ve sakin bir otistiktir. Sınıfa geldiğinde duvarın yanında gezinmekte ve resimli duvara dokunmaktadır. Berk sınıfa geldiğince yere oturup dolaba yaslanmıştır ve arasıra dolaba vurmaktadır. Gökhan sınıfa geldiğinde sandalyeye oturup bacaklarını masanın üzerine çıkarmıştır. Neşelidir ve kendi kendine anlamsız sesler çıkararak gülmektedir. Deniz öğretmenin bağlama çalmaya başlaması ile Simge ve Berk sandalyeye oturtulur. Daire oluşturulur ve öğrencilerin eline def verilir. Özden öğretmen de def ile eşlik eder ve “Okulumu pek çok severim” şarkısını söyler. Gitar eşliği de benim tarafımdan yapılır. Şarkı söylenirken öğrenciler uygun olmayan ritmlerle def eşliği yaparlar. Özden öğretmen “şu an müzik olmasaydı bu öğrenciler sandalyede oturmazdı, daire şeklinde oturmamız bile büyük bir gelişme.”diyor.

Okul içinde tenefüslerde oyun alanında müzik yayını yapılıyor. Bu müziklerin neye göre belirlendiğini sorduğumda Özden öğretmen şu cevabı verdi: “Daha çok hareketli müzikleri tercih ediyoruz. Slow müzik çaldığı zaman müziğin sesi geri planda kalıyor. Otistik çocuklar birbirlerinin sesinden etkilendiği için karmaşa çıkıyor. Slow müzikleri daha çok derslerde ve öğrenci krize girdiği zamanlarda dinletiyoruz.”dedi. Hareketli müziklerin seçiminde de dikkatli davranılıyor. Tenefüslerde çocuk şarkısı yayını yapıldığı bir zaman Gizem isimli bir öğrencinin krize girmesi bu tür müziğin seçilmesine engel olmuş. Müzik seçiminde diğer öğretmenleri de mutlu etme eğilimi varmış; sürekli klasik müzik istemiyorlarmış.

Özden öğretmen müziğin otizm üzerinde olumlu etkileri olduğunu savunuyor. Bunu bir örnekle açıklıyor. “Bir öğrenci krize girdiğinde etrafındaki diğer çocuklar da olumsuz etkileniyor. Böyle bir durumda şarkı söylediğimde bütün öğrenciler sakinleşip beni dinlemeye başlamışlardı.” diyor.

Saat: 11:00

Hasan ve Tuğçe isimli öğrenciler müzik öğretmenleri tarafından müzik sınıfına getirilir. Hasan kendi halinde, sınıfta hep aynı masanın üzerine oturan, komut alabilen sakin bir otistiktir. Müziği duyunca tepki göstermez fakat öğretmenlerinin komutuyla müzik aktivitesine kısa süreli katılır daha sonra tekrar masasına oturur. Tuğçe neşeli bir öğrencidir, komut alabilir ve müzik eşliğinde ritmik olarak dans etmeye başlar. Özgür öğretmenine hayrandır ve arasıra onun ismini söyleyerek bunu dile getirir.

Hasan ve Tuğçe öğretmenlerinin komutu ve yardımı ile birlikte dans ederler. Tuğçe’nin ritm kulağının iyi olması eşli dans ederken Hasan’ın ritme uymasına yardımcı olur. Birlikte dans etmeleri kısa süre devam eder sonra Tuğçe tek başına dans eder, Hasan da masasına oturur. Eda öğretmenin “Tuğçe müziğin sesini kıs.” komutu ile Tuğçe müzik setine yaklaşır fakat ses düğmesini bulamaz, öğretmeninin yardımı ile müziğin sesini kısar. Hasan otururken sürekli aynı tonda “aaa” hecesini mırıldanır. Çıkan ses müziğin tonuna yakındır ve ses de düşme yoktur. Ben aynı heceyi Hasan’a söylediğim zaman kalın bir ses tonuyla “aaa” hecesini mırıldanır. Daha sonra tekrar eski tonunda mırıldanmaya devam eder. Tuğçe müzik eşliğinde def ile ritm tutabilir fakat Hasan doğru ritmlerle eşlik edemez.

Saat: 12:15

Başak ve Atabora isimli öğrenciler müzik öğretmenleri tarafından müzik sınıfına getirilir. Başak sakin bir otistiktir. Müzik kulağı iyidir ve dil gelişiminde ilerlemeler görülmüştür. Atabora okula yeni başlayan meraklı bir otistiktir, toplu aktivitelerde katılımcıdır.

Başak ve Atabora öğretmenleri ile birlikte sandalyeye otururlar. Benim gitarım eşliğinde “Parmaklar” şarkısını müzik öğretmenleri ile birlikte söylerler. Şarkının sözleri şöyledir:

Sağ elimde beş parmak

Sol elimde beş parmak

Say bak say bak say bak

1,2,3,4,5 1,2,3,4,5

Hepsi eder on parmak

Sen de istersen say bak

1,2,3,4,5,6,7,8,9,10

Bu şarkının öğretilmesinin amacı, içinde düzenli ritm, beden ritmi ve seslendirme unsurları bulunmasıdır. Aynı zamanda sayıları öğretmek için de kullanılır. Başak masaya ritmik vuruşlar yaparak şarkıya katılır fakat Atabora müzikle ilgilenmez, masaya düzensiz vuruşlar yapar ve arasıra gitarı incelemektedir. Aynı tempoda söylenen “Pazara gidelim” şarkısı ile ritmik çalışmalar sürdürülür. Müzik her iki öğrencinin de masa başında oturmalarını sağlaması açısından önemlidir. Eda öğretmen Başak’a şarkı söylemesini istediğinde Başak hiçbir tepki vermez. Eda öğretmen A4 kağıdını rulo haline getirip Başak’ın ağzına yaklaştırdığı zaman “Öğretmenim canım benim” şarkısını söylemeye çalışır. Başak müzikal olarak “öğretmenim” kelimesini sesli olarak, diğer sözleri ise sessiz bir şekilde söyler. Başak’ın ilk defa duyduğu şarkıları aradan birkaç saat geçtikten sonra tekrar ettiği söyleniyor.

Deniz öğretmen Atabora’ya bağlama ile “Öğretmenim canım benim” şarkısını çalarken Atabora sürekli bağlamaya dokunmak istiyor. Deniz öğretmen Atabora’ya bağlamanın mızrapını verdiğinde Atabora önce inceliyor daha sonra tellere yaklaştırıyor ve aşağı-yukarı hareketlerle bağlamadan normal bir şekilde ses çıkarıyor. Daha sonra Atabora’nın yanına gitarı getirdiğim zaman bağlamadan ses çıkarmayı bırakıp gitara yönelmiştir. Mızrapla yumuşak bir şekilde ve düzenli tempoda ses çıkarmaya başlamıştır. Atabora’nın yanına defi de getirdiğimiz zaman benim deften ses çıkarmamdan sonra Atabora incelemeye başlamıştır. Deniz öğretmen benim gitarım eşliğinde “Daha dün annemizin” şarkısını söylerken Atabora’nın eline defi veriyor ve ona yardım ederek şarkıya ritm tutmasını sağlıyor. Deniz öğretmen yardım etmeyi bıraktığında Atabora düzensiz def ile düzensiz vuruşlar yapıyor.

Saat: 13:30

Alirıza ve Ömer isimli öğrenciler müzik öğretmenleri tarafında müzik sınıfına getirilir. Alirıza neşeli, hareketli, yaramaz ve müzik kulağı çok iyi olan bir otistiktir. Öksürürken ağzını kapatması dikkat çekicidir. Ömer sakin bir otistiktir, komutları algılayabilir ve konuşmaları anlaşılabilir.

Alirıza eline gitarı alır ve doğru bir şekilde tutarak tellere vurmaya başlar, aynı zamanda “Bir kadın çizeceksin” şarkısını mırıldanmaya başlar. Birebir mırıldanamasa da dikkatli dinleyince anlaşılabilir. Eda öğretmen tarafından “Ele güne karşı” şarkısı söylendiğinde Alirıza 9/8’lik ritm ile telleri çekerek gitardan ses çıkarır.

Saat: 14:15

İdil ve Emre isimli öğrenciler müzik öğretmenleri tarafından müzik sınıfına getirilir. İdil okula yeni başlayan bir otistiktir. Sürekli ağlamaktadır, kendini tokatlayıp saçlarını çekmektedir. Özden öğretmen her ne kadar şarkı söyleyerek yatıştırmak istese de bir değişiklik olmamıştır. Emre 26 yaşında bir otistiktir. Sakin bir yapısı vardır, komutları algılayıp uygular. Dil gelişimi iyidir, konuşabilir.

Emre, Eda öğretmen ile birlikte benim gitarım eşliğinde “Parmaklar” şarkısını söyler. Şarkı içinde geçen sayıları söylerken kendi parmaklarıyla gösterir. Şarkı söylerken masaya konan sinek dikkatini çeker onu masadan uzaklaştırmak ister. Eda öğretmene, Emre’nin ilk defa duyduğu şarkıları nasıl söylediğini sorduğumda Emre gülmeye başlar ve sevinir. (O zaman yeni şarkı öğreneceğini anladığını ve buna sevindiğini düşündüm.) Emre’ye “Balıkçıları çiz” şarkısını gitar ile çalıp söylediğimde nakarat bölümlerinde katılmaya çalıştığını gördüm. Aynı zamanda şarkıya bedeni ile ritmik olarak eşlik edebiliyor.

Orçun Berrakçay
Dokuz Eylül Üniversitesi
Güzel Sanatlar Fakültesi
Müzik Bilimleri Anabilim Dalı
Yüksek Lisans Öğrencisi