Otistik Çocuklarin Sosyal İletisimlerini Arttiran Yöntemler: Bir vaka calismasi (bir makalenin sinirli cevirisi)

Asagida cevirisi yapilmis metin Teaching Exceptional Children dergisinden 2004 yilinda yayinlanmis bir makaleden alinmistir. Bu makalede yazarlar, otizmi olan bir kiz ogrenci ile onun egitim gecmisini incelemeye donuk olarak yaptiklari calismanin sonuclarini daha ziyade egitimciler icin makaleler basan bu dergide yayinlamislardir. Ceviride sadece bu ogrenci ile kullanilmis ve etkili olarak bulunmus yontemlerin anlatildigi kisim kullanilmistir.

Vakayi kisaca ozetlemek gerekirse, Caryn 13 yasinda hafif duzeyde otizm gosteren ve kaynastirma egitimine tabii olan bir kiz ogrencidir. Normal sinifa kaynastirma seklinde okuluna devam ederken ayni zamanda dil ve konusma terapisi ve bazi konular icin ozel egitim ogretmeni destegi saglanmaktadir. Caryn hayvanlara karsi cok alakali ama insanlarla olan iliskilerden mumkun oldugunca uzak duran, tercih etmeyen bir cocuk. Onun disinda zeka ve basari testi sonuclari ortalama cikmakta, iyi denilebilecek duzeyde de dil gelisimi gerceklesmistir.

Direk Ogretim yontemi: (Direct Instruction)

Otizm gorulen cocuklar genellikle sosyal cevreden ogrenmekte zorluk cekerler. Sosyal becerilerin ogretiminde direk ogretim yontemine ihtiyac duyarlar. Her ne kadar ogretim yontemleri arasinda en direk olarak mudahele eden olarak kabul edilse de direct ogretim yonteminin sosyal becerilerin ogretiminde reddedilemez. Analizlerin yapilmasi bu yontemin kullanilmasinda mutlaka odak noktasi olmali. Sosyal beceriler kucuk parcalara bolunup ve basamaklara bolunerek ogretilmeli.

Direk ogretim yontemi ancak o zaman genelleme yapilabilmesi icin daha olankli hale gelmektedir. Rol canlandirmalari, oyunlar, ve kuklalar ogretimin sinif icinde yapilabilmesi icin yardimci olabilecek cok sayidaki aractan sadece bazilaridir. Direk ogretim yonteminin dogal ortamlarda otizmden az etkilenmis cocuklarda yalitilmis ozel egitim siniflarinin disinda yurutulmesi daha uyugun olabilir. Normal siniflardaki dogal ortam sosyal iliskilerin tum gun boyunca surdurulmesi icin gerekli firsatlarin yaratilmasi icin daha faydalidir.

Sosyal Oykuler: (Social Stories)

Otizmi olan cocuklar genellikle bildikleri, tanidiklari ortamlari bilmedikleri, yabancisi olduklara ortamlara tercih ederler. Cocuklarin etkinlikten etkinlige veya ortam degistirmelerinde resimlerle desteklenmis gunluk yapilacaklar listesi tarzinda materyaller yeni ortamlardan dogan sikintilarin azaltilmasi, tahmin edilebilirligin arttirilmasinda etkilidir. Sosyal oykuler basitce cizilebilir veya fotograflardan olusturulabilir. Hikaye sunlari icerir,

Beklenen davranislar

Nasil basarilinir

Sonucunda alinacak oduller nelerdir.

Bu hikayelerin mesela okul disina yapilan gezilerde veya digger sosyal iletisim gerektiren etkinliklerde kullanilmasi zaman zaman cocugun yasadigi heyecan bozuklugunun giderilmesinde faydali olabilir. Ek olarak, bu yontem cocuklarin digerlerinin olaylara bakis acilarini gormelerinde yardimci olabilir.

Akran Ogretimi (Peer-initiated strategies)

Otizmi olan cocuklarin ortamlarinda karsilastiklari veya icine dustukleri planlanmamis, organize edilmemis ortamlarin azaltilmasi icin cesitli yontemler kullanilabilir. Ornegin, anlayisli akranlarla duzenlenmis ortamlar otizmi olan cocuklarin sosyal becerilerini  kullanmalari ve gelistirmeleri icin iyi bir ortam olusturabilir. Akran gruplari olusturulurken konuya hassas ve anlayisli sekilde yaklasabilen akranlardan kurulabilir. Bu cocuklar otizmi olan cocuga becerilerini kullanabilmeleri icin gerekli ortami yaratabilirler. Uygun bireylerden kurulmus akran gruplarinin otizmi olan bireylerin uygun sosyal davranis sikliklarini arttirdigi bilinmektedir. Bu ayni zamanda cocugun akran gruplari disinda kalan ortamlarda da daha iyi bir sekilde kabulunun gerceklesmesine de yardimci olur.

Welton, E., Vakil, S., & Carasea, C. (2004). Strategies for increasing positive social interactions in children with autism: A case study. Teaching Exceptional Children, 37, 40-46.