Konuşuyorum

NOT: Bundan sonra okuyacağınız bölüm, işitme engelli insanlarımıza pratik yoldan konuşmayı öğretebilme gayretlerini içermektedir. Aslında konuşma iki bölümlüdür. Anlatma ve dinleme, konuşmanın bölümlerini oluşturur. Burada anlatma bölümü ağırlıklı olmak üzere dinleme bölümünün de alt yapısı oluşturulmaya çalışılmıştır. Eksikler olabilir. Yanlışlar olabilir. Hiçbir işe de yaramayabilir. Eksikler ve yanlışlar yorumlarınızla giderilebilir. Olumsuz veya olumlu hiçbir yorum alınamazsa işe yaramadığı varsayılarak devamı getirilmeyecek, mevcut olan da yayından kaldırılacaktır. Yararlı olur umuduyla saygılarımı sunuyorum.

Kenan Aydın

Burada yazılan yöntemler ses çıkarabilen işitme engelliler içindir. Çıkarılabilen sesi yönlendirerek konuşmaya geçiş sağlanmaya çalışılacaktır. Anlatılan sesler, duyabilen bir yardımcı ile birlikte yapılmalıdır.

İşitme engellilerin bir kısmı, bazı kelimeleri telaffuz edebilmektedir. En yaygın olanı da “tamam” kelimesidir. Buradan yola çıkarak “tamam” kelimesi anahtar kelime olarak alınacaktır. Yine de bu kelimeyi de seslendiremeyenler göz önüne alınarak “tamam” sözünün sesletilmesiyle eğitime başlanacaktır.

Unutulmamalıdır ki öğrenim, bilgiyi ezberlemek değildir. Bilginin yerleşmesi için zamana da ihtiyaç vardır. Her şey bir günde elde edilemez. Aşağıdaki çalışmaların yaklaşık bir hafta sürebileceği göz önünde tutulmalıdır. Ayrıca konuşma refleks hareketlerden oluşur. Hiç kimse konuşurken şu harfi şöyle söyleyeceğim diye düşünmez. Bu yüzden acele edilmeden çok ve sık tekrarlar yapılarak çalışılmalıdır.

Nefes

Konuşurken ağızdan veya burundan sürekli nefes çıkışı olur. Başka bir deyişle ciğerlerde hava yokken konuşulamaz. Ses çıkarma çalışmasına başlamadan önce nefes almak ihmal edilmemelidir.

A Sesi

Sağ veya sol elin avucu, çene altından itibaren boğazı kavrayacak şekilde boğaza temas ettirilir. (Burada meydana gelecek titreşim ve hareketler farklara dikkat edilerek kendi sesini duyma eksikliği avuç içiyle giderilmesine çalışılacaktır.) Herhangi bir ses çıkarılır. Avuç içiyle titreşim algılanıyorsa ses çıkıyordur. Çünkü ses, gırtlakta bulunan ses tellerinin titreşmesiyle oluşur. Sonra bu ses yönlendirilerek anlamlı sesler elde edilir ki buna da konuşma denir.

Önce refakatçi “aaaa” sesini sesletir. Bunu yaparken de işitme engelli, sağ veya sol avucunu refakatçinin boğazını saracak şekilde refakatçisine temas ettirir. Ses titreşiminin boğazın neresinde olduğuna dikkat eder. Aynı sesi çıkarırken kendi boğazındaki titreşim de o bölgede olacaktır. Bundan sonraki çalışmalarda da aynı sıranın takip edilmesi, öğrenmeyi kolaylaştıracak ve sesleri ayırt edebilme yeteneğini geliştirecektir. Ağız iyice açılır, dil ağız içinde serbest bırakılarak bir ses çıkarılır. Çıkan ses “a” olacaktır. Burada titreşimin boğazın neresinde oluştuğuna dikkat edilmelidir. Çünkü “e” ve “ı” sesleri “a”ya benzer seslerdir ve birbiriyle karışma ihtimalleri vardır. Hangi sesin çıkarıldığı titreşimin yeri ve çene altı hareketiyle bilinecektir. “A” sesi çıkarma alıştırmalarına yeterince devam edilmelidir.

T Sesi

Dilin ön kısmının üstü ile üst dişlerin alt kısmından damağın dişlerle birleştiği yere kadar bölüm ağızdan nefes çıkmayacak şekilde kapatılır. Dil dişlere temas halinde değil baskı yapar halde olmalıdır. Dilin baskısı ile ağız içindeki basınç hızla yükselir. Dişler hafif aralıktır. Bu pozisyon, “t” sesinin çıkış yeridir. “T” sesi, süreksiz ve sessiz bir ünsüz olduğundan herhangi bir ses duyulmaz. Nefes çıkışı yoktur. Ses telleri titreşmez. Dil aşağı hareket ettirilirse ağız içindeki basınç aniden boşaldığından nefes hızla ağız dışına kaçar. Bu özellik, “t” sesini “d” sesinden ayıran özelliktir. Çıkakları bakımından bu iki ses aynıdır.

Önce refakatçi “t” sesini gösterir. İşitme engelli öğrenci, avucuyla refakatçinin boğazını sararak hareketleri hissetmeye çalışır. Sonra kendisi yaparken de kendi boğazını avucuyla sararak çene altında meydana gelmiş olan hareketi taklit eder. Duyulmayan “t” sesi için de yeteri kadar alıştırma yapılır.

TA Hecesi

Dil “t” konumundayken “a” sesletilir. Bu esnada ağızdan çıkan nefes hızı yüksek olmalıdır. Önceki çalışmalarda olduğu gibi bu ve bundan sonraki çalışmalarda da sesleri önce refakatçi sesletmeli, öğrenci de avucuyla refakatçinin boğazını sararak titreşimlerin ve hareketlerin yerlerini tespit etmeye gayret etmelidir. “Taaa” sesletildikten sonra uzatılmış olan “a” sesi daraltılarak tek “a” sesine kadar kısaltılır.

M Sesi

“M” sesi sürekli, sesli bir ünsüzdür. Dudaklar kapalı, dil ağız içinde serbest konumdayken sesletilir. Sürekli olduğundan ses çıkartılırken nefes akışının devam ediyor olması gerekir. Dudaklar kapalı olduğu için bu nefes çıkışı burundan yapılır. Burun tıkalı iken “m” sesi elde edilemez. Sesli ünsüz olduğundan da ses telleri titreşiyor olmalıdır.

Dudaklar kapatılır. Dil ağız içinde serbest, dişler hafif aralıktır. Bir süre burundan nefes alıp verilir. Yine burundan nefes aldıktan sonra ses çıkartılır (ses telleri titreştirilir). Böylece “mmmm” sesletilmiş olunur. Her ses çalışmasında olduğu gibi “m” sesi çıkarılırken boğazdaki titreşime ve çene altı kasılmalarına dikkat edilir.

MA Hecesi

“Mmmm” sesletilirken ağız açılarak ses boşluğu yaratmadan “aaaa” sesletilir. İlk yapışta ses boşluğu oluşmuşsa bu boşluk kaldırılıncaya kadar çalışmaya devam edilir. “Mmmmaaaaa” sesletildikten sonra önce “m” sesi tek ses oluncaya kadar daraltılır. Sonra da “a” sesi tek ses oluncaya kadar daraltılır. Sırasıyla “mmmmaaaa”, “maaaa”, “ma” sesleri çıkarılır. “Ma” hecesine ulaşıldıktan sonra bu hece iyice oturuncaya kadar çalışılır.

MAM Hecesi

“Ma” hecesindeyken ağız kapatılır ve sesletmeye devam edilirse “mammmm” sesleri elde edilmiş olunur.

TAMAM Sözü

Bu kelime “ta” ve “mam” hecelerinden oluşmaktadır. Önce “ta” hecesi, ardından da “mam” hecesi sesletilir. İki hece arasındaki boşluk kısaltılarak “tamam” kelimesi söylenmiş olunur.

Kenan Aydın

Kaynak:

http://kenan-aydin.blogspot.com/2012/10/konusuyorum.html

http://kenan-aydin.blogspot.com/2012/05/konusmada-ses-eksikligini-giderme.html

http://kenan-aydin.blogspot.com/2012/10/konusuyorum.html
http://kenan-aydin.blogspot.com/2012/05/konusmada-ses-eksikligini-giderme.html