İşitme Engellilerde Yöntem Etiği

            Ülkemizde işitme engelliler eğitimi alanında uygulanan yöntemler arasında en yaygın olanı, doğal işitsel sözel yöntem ve işaret dili yöntemidir. Bu yöntemleri uygulama boyutunda uzman yetiştiren kurumsal bazda tek yer üniversitedir. Ve var olan üniversiteler hali hazırda doğal işitsel sözel yöntemi ölçü alarak uzman yetiştirmektedir. Bu üniversitelerden mezun olan tüm işitme engelliler eğitimi uzmanları, bu yöntemi uygulama yönünde çalışır ve çaba sarf ederler.

            Doğal işitsel sözel yöntem, gerekli şartlar sağlandığında işitme engellilerin normal işiten bireyler gibi konuşup, hayata adapte olabileceği düşüncesini savunan bir yöntemdir. Bu yöntem sayesinde işitme engelli bireyler normal işiten bireylerin geçmiş olduğu doğal dil basamaklarını aynıyla geçecek ve sonuçta belki de küçük yetersizliklerle, istenilen hedeflere en iyi bir şekilde ulaşabilecektir. Bu durum bu güne kadar hep kabul görmüş ve bu yöntem ölçü alınarak imkanlar dahilinde gereken çalışmalar yapılmıştır.

            Şimdiye kadar doğal işitsel sözel yöntemden istenen fayda sağlanamamıştır. Bunun çeşitli sebepleri vardır. Bunlardan bazıları; tanılama, cihazlandırma ve eğitimdeki(aile-okul öncesi ve okul) gecikme, müfredatın eksikliği, okulların yatılılığı, görsel materyallerin azlığı, vb. sebepler gösterilebilir. Tüm bu sebepler göz önünde bulundurulduğunda doğal işitsel sözel yöntemin istenen hedefe ulaşamaması doğaldır. Çünkü sebepler arasında sayılan 3 E(Erken tanı-Erken cihazlandırma-Erken eğitim) bu yöntemin olmazsa olmazıdır. Ve bu şartlar bu güne kadar maalesef sağlanamamıştır.

            Ancak son yıllarda sağlık ve eğitim alanında, engellilere yönelik olarak yapılmış olan çalışmalar, doğal işitsel sözel yöntemi anlamlı hale getirme yolunda büyük fayda sağlamıştır. Yeni doğan bebeklerin işitsel testlerden geçmesi, cihazlandırılması, rehabilitasyon merkezlerinde veya okullar bünyesinde erken eğitime başlanması, okullaşma oranı, ulaşım kolaylığı, alan öğretmenlerinin yeterliliği vb. durumlar doğal işitsel sözel yönetimin hayat bulmasında fayda sağlayacak unsurlar olarak göze çarpmaktadır.

            Doğal işitsel sözel yöntem işitme engelliler alanında, ülkemizde uzun yıllardır kabul gören ve şuan da uygulama alanı olarak en geniş olan eğitim yöntemidir. Çünkü mevcut diğer yöntemlerin kavram ve bilirkişi eksikliği, doğal işitsel sözel yöntemi kaçınılmaz hale getirmiştir.

            Ülkemizde informal olarak uygulamada olan bir diğer yöntem de İşaret dili yöntemidir. İşaret dili; duygu, düşünce, istek ve ihtiyaçların ifade edilmesi amacıyla el ve vücut hareketleri ile mimikler kullanılarak oluşturulan görsel bir dildir. Bu dili temel alarak eğitim-öğretimi savunan yöntem de işaret dili yöntemini ifade eder.

            Ülkemizdeki işitme engelliler okullarının tamamına yakınında yöresel olarak işaret dili kullanılmaktadır. Ortak kelime ve kavramlar olmakla birlikte, farklılıklar yadsınamayacak kadar çoktur. Ancak işitme engellilerin işaret kullanımına olan yatkınlığı yöresel farklılıktan kaynaklanan sorunun aşılmasında kolaylık sağlamaktadır. Ayrıca işaret dilinin içerisinde jest ve mimiklerin de bulunması, bu adaptasyonu kolaylaştırmaktadır.

            Genel anlamda işaret diline bakıldığında sistematik bir Türk işaret dili yoktur. Türk işaret dilinde var olan kelime-kavramlar, daha çok günlük yaşama cevap verecek niteliktedir. Akademik bilgiyi işitme engellilere verebilecek kelime-kavram bilgisi yok denecek kadar azdır. Akademik kelime-kavram bilgisi az olduğu gibi bunu işitme engellilere anlatabilecek uzman da yoktur. Var olan uzmanlar daha çok günlük yaşama ilişkin kelime-kavramları kullanmakta ve işaret dilini öğrenmek isteyen bireylere aktarmaktadır. Branşlaşma işaret dilinde henüz mevcut değildir. Zaten branşlaşmayı sağlayacak kelime-kavram bilgisi de yoktur.

           Son yıllarda özel eğitimin birçok alanında olduğu gibi, işitme engellilerin eğitimi alanında da çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar içerisinde en çok göze çarpan işaret diline yönelik yapılan çalışmalardır. Bu anlamda bakanlık, üniversiteler ve sosyal örgütler, işaret dili yöntemine ciddi anlamda önem vermektedir. Alternatif yöntemlerin oluşması her zaman eğitimin kalitesini artırıcı bir unsurdur(Çünkü kendilerini diğer yöntemlere karşı güçlendirmenin yollarını arar). Ancak bunu yaparken izlenen tavır bilimsellikten ayrılmadan, duygusallığın rüzgârına kapılmadan, hedef kitleye maksimum faydayı sağlama yönünde olmalıdır. Maddi kaygı, tek olma arzusu, biz farklıyız(“İşitme engellilerin ana dili işaret dilidir.” söylemi.)biz yapıyoruz vb. gibi düşünceler, eğitim alanında yöntem farklılığına gidilmede ölçü olacak nedenler olamaz. Amacın saflığı yapılacak eğitimin verimini artırmada önemli bir etkiye sahiptir. Amaç, mevcut yöntemin eksikliğini gidermek olmalıdır.  Ve bu iş yapılırken insanlarımıza yaraşır şekilde, seviyeyi düşürmeden, gerekli imkânlar kullanılarak en iyi bir şekilde olmalıdır. Hâlihazırda özel eğitim, toplumsal bazda popülerlik için, sosyal bir aktivitenin malzemesi olarak kullanılmaktadır. Bunun içine çıkar ve rantın da girmesi, özel eğitimin bulunduğu durumu belki düzeltme yönünde kısa vadede faydalı olacaktır. Ancak, gerek öz saygı ve gerekse de kişilik oluşturma yönünde, bu türde faaliyetler, ne özel eğitime ve ne de bunun içerisinde yer alan işitme engellilere bir fayda sağlamayacaktır. Kişilikten yoksun amaçlar ve yöntem arayışları işitme engellilerin eğitimine faydadan çok zarar getirecektir.

         İşaret dili yönteminin toplumsal anlamda kabul görmesi için çeşitli faaliyetler yapılmaktadır. Yapılmış olan faaliyetler içerisinde işitme engelliler için faydalı olabilecek çalışmalar mevcuttur. Ancak bu faaliyetler yapılırken,  içine düşülen en büyük hata doğal işitsel sözel yönetimi kötülemektir. Doğal işitsel sözel yöntem kötülenirken, geçmişte ve günümüzde doğal işitsel sözel yöntemle eğitim almış öğrenciler örnek olarak gösterilerek, “Bu çocuk doğal işitsel sözel yöntemin eseri.” türünden, bilimsellikle bağdaşmayan ifadelere yer verilmektedir. Bu türde söz ve fiiller işaret dili yönteminin bilinçli çevrelerce saygınlığının azalmasına neden olmaktadır. Kaldı ki başta da sözünü ettiğimiz gibi doğal işitsel sözel yönetimin olmazsa olmazları daha yeni yeni bir araya gelmektedir. Çıkan ürünler var olan imkânların ürünleridir.  Bunun yanında yetiştirilen öğrenciler, zaten var olan işaret dilini mevcut okullar içerisinde öğrenmektedir. Ve öğrencilerin öğrendikleri kelime ve kavram bilgisi(yazılı formda) işaret dili kelime ve kavramlarından da az değildir.

          İşaret dili yönteminin toplusal anlamda kabul görmesi için yapılan çalışmalarda eleştiri noktası olan diğer unsur da öğretmenlerdir. İşitme engelliler öğretmenlerinin işaret dili bilmediği ve öğrencilere devamlı olarak, bilinçsiz bir şekilde konuşmayı telkin ettikleri biçiminde ifadelere yer verilmektedir. İşitme engelliler okullarındaki öğretmenlerin çoğu, öğrenciler gibi işaret dilini az yada çok öğrenir. Hatta bildiği kadarını öğrencilerin durumuna göre öğretir. Tabiki bunda öğretmenlerin tutumunda farklılık gözlenmektedir. İşitme engelliler öğretmenleri işaret dili yöntemine karşı olabilir, ancak bu bilinçsiz konuşma telkinlerinde bulunulduğu ve işaret dilini bilmediği anlamına gelmez. Ve bu türde eleştiriler doğal işitsel sözel yöntemin yanlış ve kötü olduğu düşüncesi gibi, bilimsellikten yoksun, ispatı olmayan safsatadan ibarettir.

           Alternatif olarak sürülen işaret dili yöntemi, işitme engellileri bulundukları yerden daha ileri bir seviyeye getirmelidir. Bunun için kafa yorulup, bunun için efor sarfedilmelidir. Diğer yöntemi ve uygulayıcılarını kötülemek işitme engellilere bir fayda sağlamamakla birlikte zarar verecektir.

           Doğal işitsel sözel yöntem, doğamamış, işaret dili ise doğmuş ancak gelişememiş bir yöntemdir. Bu iki yöntemin de gelişmesi ve işitme engellilere yaraşır tarzda donanıma kavuşması, temiz akıl ve kalbe sahip insanların elinden geçecektir. Aksi takdirde var olan boşluk, aynı düşünce ve kalp özrüne sahip farklı bireylerce doldurulmaya devam edecektir.

http://isitmeengellilerdergisi.blogcu.com/