İşitme Engelli Öğrencilerde 0-3 Yaş İşitme Dinleme Programı

(PROGRAMI AİLE İLE HAZIRLAYABİLİRSİNİZ VE UYGULADIĞINIZ YÖNTEMİ AİLE İLE PAYLAŞARAK AİLENİN DE KATILIMINI SAĞLARSANIZ EĞİTİMDE DAHA HIZLI YOL KATEDEBİLİRSİNİZ.)

İşitme engelli bireyin kendi ana dilinde iyi alıcı, konuşulanı iyi anlar hale getirmek için yapılacak eğitici etkinliklerin bir diğeri de dinleme eğitimidir. Dinleme, bireyin insen kulağının alım gücü sınırları içinde oluşan tek uyaranı veya aynı anda birden fazla eş değer sesli uyaranlardan birini ön plana alıp algılamaya çalışmasıdır. Bu işitme engellilerde işitmeye dayanan uyaranların yanına bilinçli olarak görmeye dayanan uyaranların da katkısıyla ikili uyaranları algılamaya çalışması haline dönüşür.Başka bir deyişle dinleme sözlü iletişimde kaynaktan çıkan uyaranlara sürekli olarak alıcıları, bağlayıcıları ve tümleyici açık ve tepkicileri alınıp algılananın emrinde tutmaktır.

DİNLEME EĞİTİMİ İLKELERİ

1. ERKENLİK

Bundan öncekilerde olduğu gibi dinleme eğitimine de erken başlanmalıdır. Zaten dinleme eğitimi hem işitme eğitimi hem de dudaktan alma eğitimi ile birlikte yürütülecektir.

2. BÜTÜNLÜK

Çocuk dinlemeye görme ve işitme başta olmak üzere bütün duyularıyla zihin ve duygusalgüçleriyle ortaklaşa bir bütün olarak ve tam var gücü ile katılmalıdır.

3. ORTAMDA UYGUNLUK

Dudakta alma kısmında değinilen ortam uygunluğu dinleme için de geçerlidir. Burada eklenmesi gereken husus sinyal-gürültü oranına dikkat edilmesidir. Sinyalle kastedilen çocuğa iletilmek istenen asıl seslerdir. Gürültü ise sinyal dışında kalan her türlü sestir. Bu oran dinlemeye uygun olmalıdır.

4. SÜREKLİLİK

Dinleme eğitimi sürekli bir etkinlik olarak düşünülmeli sözlü iletişim gerektiren her etkinlik ve durumda dinlemeye yer verilmelidir.

5. BİLİNİRLİK, YALINLIK, YAKINLIK

Dinleme eğitimi için bilinenden bilinmeyene, yakından uzağa, yalından karmaşığa doğru bir gidiş önemlidir.

6. ACABALIK

Çocuğun konuşmanın ardından, bu hareketin ardından ACABA ne gelecek alıştırmalarına yer verilmesi gerekir.(Dudaktan alma kısmında değinilmişti)

EĞİTİM AŞAMALARININ UYGULANMASI

DİNLEME

ü Ev içi sesler

ü Bazı (daha yumuşak) sesler

ü İnsan sesleri

ü Müzik aletleri

ü Gürültülü oyuncaklar

ü Dışarıdaki sesler

ü Sessizlik içinde dışarıda oluşan sesler

ü Çalışma sırasında çıkan sesler

BASAMAKLARINA GÖRE PLANLANMIŞ İŞİTME EĞİTİMİ

ETKİNLİKLERİ

TAN1M: JESTLER

AMAÇ:Çocuğun yüz ifadelerini anlamasına yardım etmek.

MATERYAL: kukla, maske, ayna vb.

UYGULAMA:

- Eğitimcinin gözleri çocuğun gözleriyle aynı hizada olacak şekilde durulur.

- Çocuğun size baktığı an yüz ifadenize değişik anlamlar verin. Orneğin doğal bir ifadeyle bakanken gülümseyin.

- Bu kez doğal ifadeden kaşlarınızı çatarak sinirli, öfkeli bir ifadeyle değiştirin. Çocuğun yüz ifadesi değişti mi?

- Şimdi yine doğal bir ifadeyle çocuğa bakarken çok şaşırmış gibi bir ifadeyle değiştirin.

- Sbiraz bekleyin. Yine size baktığında yüzünüzdeki doğal ifadeyi korkmuş bir ifade ile değiştirin, Bekleyin, çocuk yüz ifadesini değiştiriyor mu?

ÇEŞİTLENDİRMELER;

- Değişik kukla ve maskeler kullanarak yüz ifadeleri çeşitlendirilebilir

- Yüz ifadesine sesiniz eklenerek daha çok katılım sağlanabilir.

- Aynanın karşısında yüz ifadelerinizi değişik şekillere sokun. Çocuğunda sizi taklit ederek aynısını yapmasını isteyin.

DEĞERLENDİRME;

Çocuğun eğitimcinin yüz ifadesini değiştirdiğini fark edip o da yüz ifadesini değiştirerek tepkide bulunuyorsa her seferinde bir yıldız verilebilir. En az dört yıldız alana dek oyun değişik yüz ifadelerini kullanarak sürdürülür. Bunlar daha sonra değerlendirme tablosuna eklenir.

TANIM: JESTLER VE HAREKETLER

AMAÇ:Çocuğa model olarak, ilgisini çeken şeyleri jestlerle göstermesine yardım etmek

MATERYAL: Oyuncaklar (bebek, çeşitli boy ve renklerde arabalar, ) , resimli kitaplar, hayvan resimlerine ait kartlar

UYGULAMA:

- Eğer çocuk resimli bir kitaba bakacak yaşta ise eline resimli kitap verin. 0 kitaba bakarken bir resim gösterin. “Küçük araba” deyin. İki elinizin hareketi ile küçük olduğunu gösterin.

- “Büyük top” deyin yine hareketle büyük top işareti yapın.

- Oyuncak bebek kullanılabilir. Bebek ile oynarken” Bebek uyuyor” deyin ve uyuyormuş gibi yapın.

- Kendi giysinizi gösterin. Düğmelerini ya da ilginç olan başka bir şeye dikkatini çekin.

Örneğin; “sarı düğmele bak “deyin.

- Onun giysilerine dikkat çekerek üzerinde konuşun. “Aaa bak burda ne görüyorum. Kocaman bir düğme. Bak! Burda da küçük bir düğme” deyin. Böylece ilgisini çeken şeylere olan tepkisini jest ya da sesle göstermesine model olarak yardımcı olun.

ÇEŞİTLENDIRMELER;

- Çocuğun dikkatini başka nesnelere çekerek de, onların özellikleri hakkında göstererek ve söz ya da ses kullanarak konuşun.

- Üzerinde konuşulan obje ve nesneler hakkında ona sorular sorun. Orneğin; oyuncak arabaları tek tek göstererek” Büyük arabayı mı veriyim yoksa küçük arabayı mı?diye sorun. Tepkisini bekleyin. Ancak soruyu anlayıp anlamadığından emin olmanız gerekiyor.

- Birlikte resimli kitaplara bakıyor iseniz oradaki resimleri işaret ederek benzer sorular sorun.

- Bazı hayvan resimlerini gösterin. Hayvanların seslerini ve yürüyüşlerini taklit eden. Çocuğunda aynı şeyleri yapmasını isteyin.

DEĞERLENDİRME:

Çocukla birlikte resimli bir kitaba bakarken, oyuncaklarıyla oynarken dikkatini size yöneltmesini sağlayarak ona sorular sorun. Orneğin; “Bu araba büyük mü, küçük mü? Büyük-küçük nesneleri elinizle de göstererek bu soruyu sorun. Eğer o da göstererek tepki veriyorsa tabloya bir yıldız koyun. Uzun-kısa, şişman-zayıf, güzel-çirkin vb. örnekler için sizi taklit ediyorsa yıldız verin. En az dört yıldız almış ise sizin jestlerinizi anlıyor ve taklit edebiliyor demektir. Diğer basamaklara ait başka etkinliklere geçilebilir.

TANIM: JESTLER VE YONERGELER

AMAÇ:Çocuğun yüz ifadelerine eşlik eden sözcükleri anlayarak tepki vermesine yardım etmek.

MATERYAL: Oyuncaklar

UYGULAMA:

- Bu oyunun bir önceki çalışmadan farkı yine yüz ifadelerini kullanıyor olmakla birlikte çocuktan bazı yönergeleri yapmasını istemektir. Çocuk oyuncakla oynarken, dikkatini size yönlendirmesini sağlayın ve elinizi kaldırarak “ Onu bana ver” deyin. Onun tepkisini bekleyin.

- Yine dikkatini size yöneltmesini sağlayın. Ve elinizi göstererek” Köpeği kutuya koy” deyin. Çocuğun tepkisini bekleyin.

- Etkinliği bir önceki oyunla birleştirerek” Küçük arabayı ver~~ ve” Büyük arabayı sürelim” deyin. Anladığından emin olana kadar sürdürün. Elini tutarak istediğinizi yerine getirmesini yardım edin.

- Başka neler söyleyebileceğinizi düşünerek birlikte bulunduğunuz süre içerisinde ( bu arada aile de her gün birkaç kez jestleri kullanarak isteklerini belirtir ve aynı çalışmaya devam edilir) birkaç kez jestler kullanılarak istekler belirtilir. Gerektiğinde onun elini tutarak isteğinizi yerine getirmesinde yardımcı olunur. Çocuk, isteğinize , yardım almadan tepkide bulunmaya başladıkça yardım azaltılır.

- Çocuk merkezimizden ayrılırken elinizi sallayarak” güle güle” deyin. Veya başka birisi dışarı çıkıyorsa giderken birlikte el sallayın, onunda sallamasına yardımcı olun ve” güle güle” deyin.

ÇEŞİTLEMELER

- Çocukla birlikte yaşı uygun ise birlikte bir kitap oluşturulabilir. Resimli kitaplardan büyük-küçük arabalar, nesnelerin renkli resimleri kesilebilir.

DİNLEME

ÇALIŞMA 1

TANIM DİNLEMEYİ OGRENME

AMAÇ:Dinlemenin eğlenceli olabileceğinin öğrenmesine yardımcı olabilme

MATERYAL : Şiir ya da o günün şarkı kaseti, bir müzik aleti

UYGULAMA :1- Bir şiir ya da günün popüler hoş ritimli bir şarkı kaseti seçilerek çocuğa

gösterilir.

2-Çocuğun işitme cihazının çalışıp çalışmadığı kontrol edilir.

3-Şiir ya da şarkının sözlerini biliyor iseniz onun dikkatinin size yöneldiği bir anda söylemeye başlayınız. En az iki kez bunu yapınız. Elleriniz ritmik bir biçimde birbirine ve çocuğunkine vurunuz.

(Ayrı ayrı 5 etkinlik sunulur)

DEGERLENDIRME: Verilen 5 etkinlikte dinlediğini gösterir bir hareket yapıyorsa yıldız verin. En az 4 yıldız alması dinlemeye başladığını ve bundan hoşlandığını gösterir. Başka etkinliklerle devam edilir.

Yukarıda yazılanlar örnekten ibaret olup öğretmen öğrencinin düzeyine göre uyarlayabilmektedir.bundan sonra sese dikkat etme, sese tepki, sesin yerini belirleme, sesleri tanıma,eşyaları sınıflandırma, nesnelerı özelliklerine göre tanıma, anlamanın gelişmesi,tanım nesne ve kişileri birbirleriyle ilişkilendirme gibi amaçları belli kriterlere göre (ki bu kriterleri işitme engelliler öğretmenleri gayet iyi uygulayabilmelidir.) basamaklandırarak uygulamalıdır.

Kaynak:  www.berkeegitim.com, Profesyonel ses derneği notları. Konuşma Bozuklukları ve Terapisi /Nobel yay/Adana – 2000 Türkiye Türkçesindeki Ünlülerin Fonetik Özellikleri/Y. Doç. Dr. Mehmet Akif KILIÇ/2000-Boğaziçi Üniversitesi Artikülasyon Bozuklukları Seminer Sunusu/Doç. Dr. M. Akif KILIÇ İşitme, Konuşma Beraberliği /Dr. Şerafettin ALAN Başbakanlık özürlüler idaresi başkanlığı ,işitme özürlü çocukların ailesine öneriler. Ankara 2003