İşitme Engelli Çocuklarda Okudugunu Anlamama

işitme engelli çocuklarda en sık karşılaşılan sorunlardan bırı de okudugunu anlamada çekilen güçlüklerdir. Bir çok nedeni var olsa da dikkat edilmesi gereken ve en çok yapılan hata işitme engelli çocuklara kelime kavram becerileri kazandırılırken sadece o sesi ve kelimeyi çıkarmaya odaklanılmasıdır. Gerek ailenin " hadi çocugum amcana domates de bak ben diyorum domates sen de söyle" gibi anlamsız bağlamlar içerisinde verilen ve bir anlam taşımayan dil sadece dil olmaktan öte gidememekte çocuk bu sebepsiz ve anlamsız tavırlara neden maruz kaldığını bılmemekte çıkan sonuca aileyle birlikte tepki vermeyi öğrenmektedir. Böylece işitme engelli çocugumuzun kelime dağarcığı artmakta olduğu düşünülse de çocuk söylediği kelimelerle anlamlarının zihinde bir görüntüsünü oluşturamadığından akademik becerilerin öğretimine geçildiğinde başarısızlık göstermektedir.

Eğitimcilerin de gözden kaçırdığı ve bazen dikkat etmediği bu konu ilköğretim 1. sınıfın sonunda okuyor ama anlamıyor şeklinde maruz kalınan tepkilerle ortaya çıkmaktadır.çocuğumuz ilkoğretime başlamadan okuyabilmekte fakat söylenileni yazmakta hatta bildiğini sandığımız dilini verdiği resimlerdeki olayı değil tek bir nesne ismini bile bağımsız yazamamakta hatta dile getirmekte zorluk çektiği görülmektedir.

Peki neler yapsak daha iyi olur? Yalnız işitme engelli çocuklarda değil zihinsel problemi olan çocuklarda da kavram becerileri öğretiminde görsellik çok önemlidir. Çocuk önce görüp tanımalı sonra onun dilini edinmelidir. İşitme engelli çocuklar dinleme becerilerini kazanınca devam eden ses üretme yöntemlerini de yerine getirdikten sonra tek heceli iki heceli ... diye devam eden anlamlı sesler ve nesne kavram becerileri öğretimi yapılmalı öğrenilen kelimelerin anlamlı hale gelmesi için çocuğun söylediği ve öğrendiği kelimeyle ilgili görseller , imkanlar dahilinde gerçek materyaller kullanılarak ve bunlar çeşitlendirilerek kavram ve kelime aynı şema içinde zihinde kodlanmalıdır.

Sadece kırmızı elmaya elma demeyi öğrenen çocugun yaşantısında yeşil elma olmadığında onu görünce anlam verememesi çeşitliliğin önemine örnek olabilir.

kavram becerilerinin öğretini yanı sıra eylemler de bir o kadar önemlidir basmakalıp kelime ve cümlelerle oluşturulan dil işlevsel değildir. Çocuğa diğer yandan da olaylı resimler filmler yaşantı vb gibi ortamlarda gördügü eylemlerin dilini de aynı anda verilmesi o eylemin başarılı bir sekilde kodlanması ve kullanılması açısından önemlidir. örnegin ağlayan bir çocuk resminin gösterilip ağlıyor eyleminin verilmesi.

Diğer bir dikkat edilmesi gereken şey de tek kelimelik dil eğitimine geçilmesiyle birlikte çocuğun o verilen dilin yaşantısına olabildiğince sokulabilmesidir. Bunun en basit yollarından biri de dinle tekrar et yaparak papağan gibi tekrar eden bir çocuk yerine o kelimenin soru cevaplarla daha gerçekcı ve anlamlı bir şekilde kazanılmasını sağlamaktır. örneğin ev resmini göstererek ev ev diye tekrar  ettirmek yerine oglum/kızım bak, bu ne? sorusunu sorarak cevabı vermesini sağlamak ilerki dönemler için sağlam temellerin atılmasına yardımcı olacaktır.

Toparlayacak olursak basitten zora doğru ama anlamlı bağlam ve olaylarla birlikte çocugun en başta anlayarak kelime üretmesını sağlamak, sonra sorular verilen cevapları dil ve zeka gelişimine uygun olarak zorlaştırmak yapılan bu çalışmalarla edinilen kelime, eylem ve isimlerin aynı bir olayda yahut resimde sorularla açarak dilini çocuktan alabilmek anlama sorunlarında çocugumuz için daha az sıkıntı çekmemizi sağlar. İşitme engelli çocuklarda görsellik oldukça önemlidir ve öğrenmelerinde oldukça kolaylık sağlar. Çocuğun sebepsiz ve anlamadan 6-7 kelimelik cümle kurmak yerine kardeşini mutfakta yemek yerken gören ve gelip annesıne "anne ayşe ekmek yiyor" dilini verbilen bir çocuk öğrendiği kelimelerle anlamları arasında bağ kurabılmış ve okudugunu anlamada bildiklerini yazmada daha başarı gösterebilecek bir seviyeye gelmiş demektir. Bu konuda ne kadar biz eğitimcıler ve aileler dikkatli olursak ilköğretimle birlikte çıkan anlama ve okuma-yazma sorunları o ölçude az olacaktır...

   Sadık BAZ

İşitme Eng. Öğrt.