Hafıza Oyunları

Hafıza yeni bilgiler edinme, bunları beyinde depolama ve istendiğinde hatırlama becerisidir. Yeni doğmuş bir bebeğin bile ana rahmindeki yaşantılarına ilişkin anıları vardır. Çocuğunu z l a basit oyunlar oynamak eğlenceli olmanın yanı sıra onun hafızasıyla ilgili becerilerinin gelişmesini sağlayarak öğrenme becerisinin temellerinin atılmasına da yardımcı olur.

Hafıza bir kişinin zekâsının olmazsa olmaz parçasıdır. Çocuğunuz bir şeyi gördüğünde, işittiğinde, kokladığında, tattığında ya da o şeye dokunduğunda bu deneyimlerden elde ettiği bilgi birkaç saniyeliğine de olsa kısa süreli hafızasında saklanır. Bu bilgi onun için önemliyse istediği an hatırlayabilmesi için uzun süreli hafızasına iletilir. Eğer bu bilgi önemli değilse bir kenara atılabilir ya da unutulabilir. Kısa süreli hafıza bilginin düzenlendiği bir büro işlevi görürken, uzun süreli hafıza ise depo rolünü üstlenir.

Deneyim Yoluyla Öğrenmek

Çocuklarla yetişkinlerin hafızaları pek çok yönden birbirinden farklıdır. Yetişkinler yıllar içinde hafızalarında geçmişteki anıları içeren bir depo oluştururlar. Bu da yeni şeyler öğrenirken onlara yardımcı olur.

Mutlu Anılar

Araştırmalar kaygılı ve sıkıntılı çocukların bilgiyi öğrenmekte ve hatırlamakta zorlandıklarını göstermektedir. Bunun nedeni başarısızlığa uğrama korkusu olabilir. Bir araştırma zor koşulların, kaygılı ve sıkıntılı durumların hatırlamayı engellediğini, daha olumlu koşulların ise hatırlamayı pekiştirici bir rolü olduğunu ortaya koymuştur. Bu açıdan, çocuğunuzla hafıza oyunları oynarken başarılı olduğunda ne kadar sevindiğinizi ona göstermekten kaçınmayın. Zorlanması durumundaysa baskı uygulamaya dikkat edin.

Çocuğunuza Yardım Edin

· Çocuğunuz dört-beş yaşlarına geldiğinde hatırlama becerisini geliştirmesine yardımcı olabilirsiniz. Bunu yaparken sıkılırsa, daha ilgili olduğu bir zamanda yeniden başlamak üzere çalışmanıza ara verin.

· Çocuğunuz bilgiyi hatırlama becerisini bilginin tekrarlanması yoluyla geliştirebilir. Ezberlemeye çalıştığı nesnelerin adlarını yüksek sesle söylerseniz, bu nesneleri aklında tutması kolaylaştıracaktır.

· Çocuğunuzun önüne bir tepsi içinde 20 tane nesne koyun. Bu nesnelere kısa bir süre bakmasını isteyin, ardından tepsiyi kaldırın ve hangi nesneleri hatırladığını sorun. Bu oyunu başka nesnelerle dolu bir ikinci tepsiyle tekrar edin. Bu sırada öncekinden farklı olarak, nesnelerin adlarını yüksek sesle ve birkaç kere tekrarlamasını isteyin. Çocuğunuz büyük olasılıkla ikinci tepsideki nesneleri daha kolay hatırlayacaktır.

· Nesneler gruplandırılarak sunulduğunda çocuğunuz daha önceden öğrendiği bilgiyi daha kolay hatırlayabilir. Bunun için çocuğunuza karışık dizilmiş fotoğrafları gösterip kaç tanesini hatırladığını not edin. Daha sonra aynı işlemi yaparken nesnelerin “yediğimiz”, “giydiğimiz”, “oyun oynadığımız” ve “evde kullandığımız” nesneler olmak üzere değişik gruplara ayrıldığını anlatın. Ardından bu gruplarda yer alan nesneleri hatırlamasını isteyin. Gruplandırarak sorduğunuz nesneleri daha kolay hatırladığını görebilirsiniz.

· Çocuğunuzun dikkatini toplama becerisini artırmanın etkin yollarından biride ondan resim yapmasını ya da boyama kitaplarındaki resimleri boyamasını istemektir. Bunu yaparken ilgisinin ne kadar sürede dağıldığını gözlemleyin. Bir gün sonra çocuğunuzdan bir başka resim yapmasını ya da boyamasını isteyin ama biraz daha uzun süre çalışması gerektiğini anlatın. Bu etkinliğe daha çok zaman ayırması için onu cesaretlendirin ve başarılı olduğunda onu ödüllendirin.

Hafıza Kitaplığı

Kısa süreli hafıza hem yetişkinler hem de çocuklarda belli sınırlara sahiptir. Çocuğunuza tek basamaklı sayılar okuyun ve bunları tekrarlamasını isteyin (5,7,3,8,2). Uzun süreli hafızasının kapsama gücü sınırsızdır. Hiç kimse uzun süreli hafızasını dolduracak kadar bilgi toplayamaz. Ne kadar bilgi depolanmış olursa olsun her zaman için üzerine daha fazlası eklenebilir. Başka bir işle uğraşırken yeni bir bilgiyi hatırlamaya çalışmak son derece zordur. Örneğin; bağıran çağıran bir çocukla uğraşırken yeni bir telefon numarasını hatırlamaya çalışın. Bu neredeyse olanaksızdır.

Uzun süreli hafıza zaman içinde kolay kolay kaybolmaz. Örneğin; pek çok yetişkin olaylar çok uzun yıllar önce yaşanmış olsa da, çocukluklarında başlarında geçenleri hatırlamakta pek fazla zorlanmaz. Uzun süreli hafızasına bilgi depolamak ciddi bir dikkat yoğunluğunu gerektirir. Dikkatini nasıl toplayacağını bilemeyen bir çocuk bilgi ezberlemekte zorlanabilir. Zaman içinde dikkatini toplama becerisi de artacağı için, çocuğunuz büyüdükçe hafızası da gelişecektir. Kısa süreli hafızanın dil öğrenimi üzerinde de etkisi vardır. Sesleri hatırlama konusunda becerikli olan bir çocuk, kısa sürede kendi sözcük hazinesini geliştirecek ve okumayı da kısa sürede çözecektir.

Çocuğunuzun Hafızasını Geliştirmek İçin Öneriler:

• · Çocuğunuzun her şeyi hatırlamasını isterseniz bu bilgiyi ona sık sık tekrar edin.
• · Konuşmasının herhangi bir yerinde çocuğunuzun adını söylerseniz, anlattıklarınızı hatırlaması kolaylaşacaktır. Adının söylenmesi çocuğunuzun konuya olan ilgisini artıracaktır.
• · Çocuğunuzun kendi başına oynamasına ve keşifler yapmasına olanak sağlarsanız bir oyuncağın nasıl çalıştığını daha kolay öğrenecek ve daha sonraki zamanlarda daha kolay hatırlayacaktır.
• · Çocuğunuzun renkleri, sayıları ya da harfleri hatırlamasını isterseniz, bir kere gösterdikten sonra bir süre ara verin. Sonra tekrar gösterin. Eksiksiz bir şekilde hatırladığında onu överek cesaretlendirin.
• · Çocuğunuz hem zıplayan hem de yuvarlanan bir top gibi birden fazla duyusunu harekete geçiren nesneleri daha kolay aklında tutar.
• · Çocuğunuz etkin olarak katıldığı bir olayı (çocuklar için verilen bir parti gibi), daha kolay hatırlayacaktır.
• · Çocuğunuzun bir şarkıyı ya da ninniyi hatırlamasını istiyorsanız canlı ve neşeli olanları seçerek, onunla birlikte söyleyin.
• · Dikkatini yoğunlaştırabilmesi için onu yönlendirin. Çocuğunuzla birlikte bir kitaba bakarken, sayfaları olması gerektiğinden biraz daha uzun süre açık tutun.

Çeviri : Çağatay Gülabioğlu

“Memory Games”, Practical Parenting

Kaynak: Çoluk Çocuk Dergisi – Kasım 2003 / 11