Engelli Çocuğa Sahip Ailelerin Aile İşlevlerinin Değerlendirilmesi

ÖZET

Engelli çocuğa sahip ailelerin birçok problemi ola bilmektedir. Bu araştırma, engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerine etkide bulunan değişkenlerin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Veri topla ma aracı olarak Anket Formu ve aile işlevlerinin değerlendirildiği Aile Değerlendirme Ölçeği kullanılmıştır. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Başkanlığı polikliniğinden hizmet alan 145 engelli

çocuk ailesine anket formları dağıtılarak değerlendirilmiştir. Anne grubunda çocuğun özründen dolayı kendini suçlamanın genel fonksiyonu, rolleri ve emosyonel reaksiyonları etkilemiştir. Baba grubunda çocuğun özründen dolayı eşi suçlama genel fonksi

yonu, emosyonel fonksiyonu ve iletişimi etkilemiştir. Bu çalışma, engelli çocuğa sahip ailelerin sağlıksız olduğu boyutların belirlenmesine, güçlendirilmesine ve sorunlarının çözülmesine ihtiyaç olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler: Engelli Çocuklar, Aile İşlevleri.

SONUÇ

Anne-babalar engelli bir çocuğa sahip olduklarını ilk öğrendiklerinde yaşadıkları şok, çaresizlik ve diğer duygular zamanla yerini aşırı üzüntü, psikolojik çökkünlük, çevre tarafından kendilerine acınarak bakıldığı duygusuna bırakmaktadır. Bu nedenlerden dolayı engelli çocuğa sahip olmak aileleri duygusal yönden sarsan bir durumdur. Ailelerin geçirdiği bu sarsıntı çocukları da etkilemektedir (17).

Engelli çocuğa sahip ailelerde oluşabilecek iletişim güçlükleri, çocuğa çeşitli sosyal beceriler kazandırma ihtiyacı, çocuğun eğitimi, tedavisi ve bu tedavi için gereken özel bilgi nedeniyle anne-babalar, aile dışı desteğe ve bir uzmana gereksinim duymaktadır.  Ay rıca, çocuğun eğitimi ve tedavisi ile günlük bakımının meydana getirdiği ekonomik güçlükler de bu ailelerde çeşitli sorunlara neden  olabilmektedir. Engelli bir çocuğa sahip ailelerin, çocuğunu kabul etme ve durumun uyum sürecinin uzaması yanında, çocuğun bakımı, eğitimi, tedavisi ve büyütülmesi gibi konularda yaşadıkları güçlükler ailede önemli sorunlar yaratabilmektedir. Bazı aileler en az çocukları kadar yardıma gereksinim duyabilmektedir. Engelli çocuğun sağlıklı büyütülmesi ve gelişebilmesi için aile içindeki rollerin yeniden yapılanması  gerekebilir. Eğer aile, çocuk doğmadan önce sağlıksız fonksiyonlara sahipse bu durum ailenin yeniden yapılanması ve varolan sorunların çözümlenmesi yönünde çalışmaların yapılmasını zorunlu hale getirecektir. Aile üyelerinin sorumluluğu, üyelerin iletişim ilişkileri, statüleri ve bu statülerden beklenen rollere göre değişmektedir. Beklentiler doğrultusunda, anne babaların rollerini yerine getirirken güçlük çektikleri konularda yardımcı olmak gerekir. Çocuğun engelinden dolayı, aile içinde meydana gelen veya ailenin çevresiyle ilişkilerinde karşılaştığı güçlükleri ortadan kaldırabilmesinde ve sorunlarla başa çıkabilmesinde sosyal hizmet uzmanı, rehberlik, güç verici ve danışmanlık rolleriyle ailelere yardımcı olabilir. Sosyal hizmet uzmanı, aile üyelerinin yeteneklerini ve kaynaklarını kullanmak için (güçlendirme) onları teşvik eder, engelli çocuğun bakımı, tedavisi ve çevre ile olan ilişkilerinde gerginlik yaşanan konularda ailelerin bu endişe veya duygusal çatışmalarının çözümlen mesi konularında yardımcı olur.

Araştırmada engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesinde anne ve babaların ADÖ'nün alt ölçeklerinden farklı puanlar aldıkları belirlenmiştir. Genel olarak bu ailelerin aile işlevlerinin sağlıklı olduğu söylenebilir. Annelerin aile işlevlerini yerine getirmede etkili olabilecek önemli bir değişken olan çocuğun engelinden dolayı kendini suçlama durumunun, rollere, duygusal tepki verebilmeye ve genel fonksiyona etkide bulunduğu ve çocuğun engelinden dolayı yakın çevrenin kendisinden uzaklaşacağını düşünen annelerin rollerinin ve genel fonksiyonunun aile işlevlerine etkide bulunduğu saptanmıştır. Babaların çocuğun engelinden dolayı kendini suçlama durumunun; problem çözme ve davranış kontrolüne, çocuğun engelinden dolayı eşini suçlama durumunun ise; iletişim, duygusal tepki verebilme ve genel fonksiyonlara etkide bulunduğu belirlenmiştir. Bu bağlamda kamu ya da özel sektöre ait rehabilitasyon merkezlerinde "aile destek grupları"nın oluşturulmasına ve bunlara özellikle babaların katılımının sağlanmasına ayrı bir önem vermek gerekir. Annelerin yoğun olarak çocuğun tedavi ve rehabilitasyonu ile ilgilendiği ailelerde, babaların bilgilendirilmesi, ailenin engelli çocukla ilgili sorunlarının ve sorumluluklarının eşit olarak dağıtılması konusun da tüm aile üyelerini kapsayacak şekilde danışmanlık hizmetinin verilmesi gerekir. Bu tür çalışmaların yapılmasında, ailenin işlevlerini nasıl olduğunun ve sağlıklı veya sağlıksız boyutların belirlenmesinde ADÖ gibi ölçeklerin kullanılması bu alanda çalışan meslek elemanlarına büyük yarar sağlayacaktır. 

KAYNAKLAR

1. Akkök, F., Aşkar, P., Karancı, N. : Özürlü bir

çocuğa sahip anne babalardaki stresin yordan-

ması. Özel Eğitim Dergisi. Ankara, 2: 3-7, 1992.

2. Evcimen, E.: Zihinsel engelli çocuğu olan

ailelerin gereksinimlerinin belirlenmesi,

(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu

Üniversitesi, Eskişehir, 1996.

3. Byrne, E.A., Cunningham C.C.: The effects of

mentally handicapped children of families- a con-

ceptual review. J. Child. Psychol. Psyhiatry. 26:

847-864, 1985.

4. Damiani, B.V.: Responsibility and adjustment in

siblings of children with disabilities: update and

review. Families in Society: The Journal of

Contemporary Human Services. 1: 34-40, 1999.

5. Dönmez, N., Bayhan, P., Artan İ.: Engelli cocuğa

sahip ailelerin beklentileri ve endişe duydukları

konuların incelenmesi. Sosyal Hizmetler Dergisi.

11 :16-24, 2000.

6. Crnic, K.A., Friedric, W.N., Greenberg, M.T.:

Adaptation of families with mentally retarded chil-

dren: a model of stress, coping and family ecolo-

gy. American Journal of Mental Deficiency. 88:

125-138, 1983.

Makale orjinali için : http://www.gulhanemedicaljournal.org/pdf/pdf_GMJ_58.pdf

Fotoğraflar