Çocukta Anlam Bilgisi

 ÇOCUKTA ANLAM BİLGİSİ

   Gelişim evresinde edinilen birimlerin anlamlı hale gelebilmesi, dili kullanan çocuğun kendini karşı tarafa daha rahat ifade edebilmesini sağlar. Dolayısı ile anlam gelişimi, ses bilgisi ve söz dizim gelişimlerinden daha karmaşık ve tüm yaşamımız boyunca üzerine eklemeye çalıştığımız bir sistemdir. Her bir sözcüğün bir parçası olduğu bu sistemi anlamak için öncelikle anlama ilişkin bazı öğelerin açıklanması gerekir.

   GÖNDERGE ANLAMI: Çocuklar anlamını öğrenmeden çevrelerindeki nesne ve eylemleri temsil eden sembol ve işaretleri öğrenirler. Çocuğun çevresindeki nesne ve olaylar göndergelerdir.;yani her şeyin bir ismi vardır. Her isim, o nesne ya da gönderge yapılan olay ile ilgili pek çok özellik içerir. Sözcükle özellikleri arasındaki ilişki anlamı oluşturur.

   Çocuğun anlamı “gönderge hipotezine” göre yorumlaması bazı güçlüklere yol açabilir. Bunu soyut kavramlarla örneklersek her şey daha açık bir hal alır.

   Sözcüğün anlamı aynı zamanda kavramıdır. Genelde, sözcüklerin göndergeleri, kavramının alt çerçevesinde yer alan gerçek veya hayali dünyadan varlıkları kapsar.

   Sözcük anlamları, nesnelerin dünyasından değil, konuşanların ortak dünyasından ve yaşantısından kaynaklanır.

   Sözcük, göndergeyi belirten sesli ya da yazılı bir göstergedir ama gönderge sözcüğün anlamı olmak zorunda değildir.

   Gönderge ve isim arasında bir ilişki olup olmadığını ilk araştıran Plato’ dur. Daha sonraki araştırma grupları farklı görüşler öne sürmüşler; bir grup bu tür bir ilişkinin açıklanamaz olduğunu öne sürerken , diğer grup, dikkatli çalışmalar sonucunda sözcük ve anlamı arasındaki ilişkinin açığa çıkarılabileceğini önermişlerdir.

   KAVRAM EDİNİMİ VE GELİŞİMİ: Kavramlar, ortak özellikleri paylaşan insanlar, olaylar ve nesneler sınıfıdır. Kavramları kullanarak karmaşık görünen bir oluşum daha basit ve daha kullanışlı bilişsel kategorilere sınıflayabiliriz.

   Kavramlar yeni tanıştığımız nesneleri geçmiş deneyimlerimize dayanarak sınıflamamıza olanak sağlar.(örn; o marka ve4 tipin hiç görmemiş bile olsak, televizyonun yanında duran ince, uzun, üzerinde düğmeler olan kutu biçimli nesnenin “uzaktan kumanda” aleti olduğunu anlarız; çünkü o aletle bir yaşanmışlığımız vardır.

   Çocuğun gerçek anlamı edinmesi için, o nesne ile deneyimi olmalı; yani, onu gözlemeli, algılamalı, kullanmalı, yaşamalıdır. Bloom(1974) çocuğa gerekli iki bilgi kaynağının şahit olduğu, gördüğü, yaşadığı olaylar(deneyim) ve işittiği konuşmalar(işitsel girdi) olduğunu öne sürer.

   1 – 2 yaş çocuklar olayları anlar; insanları nesnelerle, eylemleri sonuçlarla ilişkilendirmeyi öğrenir. Olayların nasıl olduğu, insanların bu olaylarla bağlantısı, ya da basit amaçlara nasıl ulaşacağı gibi çocuğa verilen her ilave bilgi çocuğun bilgi deposunun içeriğini hazırlamaya devam eder.

Çeşitli görüşlere göre, çocuklar kavramları göndergelerin anlam özelliklerini ya da olası işlevlerini edinerek, bir başkasına göre de prototiplerini öğrenerek oluşturmaktadır.

    Clark’a göre (1974)çocuk yeni bir sözcüğü özel bir bağlam içinde öğrenir. Bu tür sözcük öğrenmenin bir sakıncası vardır: bir kısım özelliklerin uyuşması ile oluşan kategoriye, göndermeler yapıldığında anlam genişlemesi ortaya çıkabilir.(Villiers ve Villiers 1978)

Smith ve Medin gibi bazı araştırmacılara göre ise; çocuklar kavramları kategoriler olarak öğrenseler bile, kavramlarında kendi içlerinde farklılık gösterebileceğini öğrenmelidir.(1981)

Anlamın kişinin zihnindeki küçük bir resim olduğunu savunanlara göre, çocuklarında nesneyi temsil eden bir prototiple anlamı oluşturmaları doğaldır.(Gleitman, 1995)

Anglin’e göre bu edinimde anne-babaların da   rolü vardır; çünkü onlar pek  çok nesneyi 2 - 3 yaş çocuğuna yetişkinler tanıttığında farklı tanıtırlar.(cüzdandaki bozuklukların adı bir yetişkine ellilik, yüzlük iken çocuk için sadece paradır.)

Kavram oluşumu bazı kuramlar tarafından ele alınmıştır. Bunlar:

1.   SEMANTİK ÖZELLİK HİPOTEZİ: Nesnelerin anlamını belirleyen pek çok şey olsa da çocukların bunu neye göre sınıflandırdıkları tartışılır. Baskın düşünce, çocukların nesnelerdeki en çarpıcı özelliğine göre anlamı belirledikleridir.

Çocukların anlam kategorileri yetişkinlere göre daha geniştir; bir gönderge için kategori belirlemede nesnenin hangi özelliklerinin daha önemli olduğu konusunda bir ölçüt geliştiremeyen çocuk daha çok hareket, biçim, ses, tat ve desen gibi algılarına güvenir.

Bu hipotezi ilk  ortaya koyan Clark olmuştur.bu uygulama sürecinde çocukların özel kavram kategorilerine uyan ve uymayan nesne bilgileri, edinmesinden  ötürü bazı anlam yanılgılarına düştükleri de görülür.

Özel eğitim ders notları