ZİHİN ENGELLİ ÇOCUKLARIN OKULÖNCESİ DÖNEMDE KAYNAŞTIRMALARININ VE AKRANLARIYLA SOSYAL BÜTÜNLEŞMESİNİN SAĞLANMASININ ENGELLİ VE NORMAL BİREYLER AÇISINDAN ÖNEMİ

Kaynaştırma, gerektiğinde sınıf öğretmeni ve/veya engelli öğrenciye destek özel eğitim hizmetleri sağlanması koşuluyla, engelli öğrencilerin normal

ZİHİN ENGELLİ ÇOCUKLARIN OKULÖNCESİ DÖNEMDE KAYNAŞTIRMALARININ VE AKRANLARIYLA SOSYAL BÜTÜNLEŞMESİNİN SAĞLANMASININ ENGELLİ VE NORMAL BİREYLER AÇISINDAN ÖNEMİ

 Kaynaştırma, gerektiğinde sınıf öğretmeni ve/veya engelli öğrenciye destek özel eğitim hizmetleri sağlanması koşuluyla, engelli öğrencilerin normal eğitim ortamlarına yerleştirilmesidir ( Kırcaali-İftar, 1995)

 Zihinsel engellilik tanımına bakarak, zihin engellilerin sosyal bütünleştirilmesinin sağlanmasını açıklamak daha uygun olur. AAMR’ye(Amerikan Zeka Geriliği Birliği – American Association on Mental Retardation-AAMR) göre “geri zekalılık hali hazırdaki işlevlerde önemli sınırlılıklar göstermektedir. Bu zihinsel işlevlerde önemli derecede normal altı, bunun yanı sıra uyumsal beceri alanlarından (iletişim, özbakım, ev yaşamı, sosyal beceriler, toplumsal yararlılık, kendini yönetme, sağlık ve güvenlik, işlevsel akademik beceriler, boş zaman ve iş), iki ya da daha fazlasında sınırlılık gösterme durumudur (Eripek, 1996, s. 9). Bu tanımadan da anlaşılacağı gibi zihinsel engelli bireylerin eğitim ihtiyaçları belirgin başlıklar altında ortaya çıkmaktadır. Bu başlıklardan, özellikle çocukların sevgi, güven, hareket, yaratıcılığını destekleyici ve estetik duygusunu geliştirici ortam, kendini tanıma, kanıtlama, özgürlük, diğer çocuklarla birlikte olma (Oktay, 2000) gibi ihtiyaçları belirginleşmektedir. Çocuk oyunları, bu sıralanan ihtiyaçların karşılanması ve bunların yanında; çocuk eğitimi ve gelişimi ile toplumsal kültür açılarından önemli olduğu gibi, eğitim bilimi ve ruh bilimi açısından da önem taşımaktadır. Eğitimbilimine göre çocukların eğitiminde en etkin yol oyundur. Çocuk yaşam için gerekli davranış, bilgi, beceri vb. şeyleri oyun içinde kendiliğinden öğrenir. İnsanlık ilişkileri, yardımlaşma, konuşma, bilgi edinme, alışkanlık ve deneyim kazanmak, yaşam rollerini (annelik, babalık, mesleki vb.) anlama vb. olguları oyun içinde kavrar ve pekiştirir (Seyrek, Sun, 2000). Bu nedenledir ki; çocuk oyunları, bu becerilerin gelişimi açısından ve okul öncesi dönemde bireylerin gelişimi için önemli olmakta, işlevselliği ve bir o kadar da zihin engelli bireylerin okulöncesi dönemde eğitim ihtiyacı ve sosyal bütünleşmelerinde etkin rol oynamaktadır.

Performans Takip Formu (PKT) eğitmenleriniz internet üzerinden girsin, siz sadece çıktıları alın.

 Eğitimde fırsat eşitliği ve normalleştirme, kaynaştırmanın temel felsefesini oluşturmaktadır. Bu bağlamda, eğitimde fırsat eşitliği ve normalleştirme ilkesinden kaynağını alan kaynaştırma, engeli, türü ve derecesine bağlı olarak engelli ve normal gelişim gösteren çocukların eğitsel ve sosyal yönden birleştirilmesi süreci olarak tanımlanmıştır (O.E.C.D., 1995, Kuz, 2001).

 Normal eğitim ortamlarında eğitim gören özel gereksinimli öğrenciler, engelli olmayan öğrencilerle birlikte eğitim almakla etkileşmeyi, iletişim kurmayı, arkadaşlıklar geliştirmeyi, birlikte çalışmayı ve bireysel olarak güçlü ve zayıf ortaklık alanlarda birbirlerine yardımcı olmayı öğrenmektedirler ( Batu, 2000).

 Okulöncesi dönem zeka ve sosyal gelişmenin yoğun ve hızlı gerçekleştiği bir dönemdir. Bu dönemde çocuklar diğer çocuklarla oyun oynarken daha uzun süre aktiviteye odaklanabilirler ve daha iyi iletişim kurabilirler (Kotulak, Connaughtan, 2002). Kendi yaşıtlarıyla birlikte olabilme de okulöncesi zihin engelli çocuğun temel ihtiyaçlarından biridir. Bu birlikteliğin de en çok görüldüğü etkinlik ise oyundur (Oktay, 2000).

 Zihin engelli bireylerde okul öncesi dönemde normal çocukların geçtiği evrelerden geçtiklerinden dolayı bu dönemde normal çocukların yararlandığı eğitim ortamlarından yararlanmak durumundadırlar. Özellikle 573 sayılı KHK ve PL 94-142 nolu yönetmelikler incelendiğinde, zihinsel engelli çocukların, ihtiyaçları olan eğitim ortamlarında eğitilmeleri esastır. Normal öğrencilerle zihinsel engelli öğrenciler açısından sosyal bütünleşmenin sağlanması; zihinsel engelli çocuğun normal eğitim olanaklarından yararlanmasıyla mümkün olur. Okulöncesi dönemde aşağıda sıralanan öğretim oturumlarında zihinsel engelli çocukların oyun etkinlikleriyle normal çocuklar tarafından kabul edilmeleri ve zihin engelli çocukların sosyal bütünleşmesinin sağlanması kolaylaşmış olacaktır.

Öğrenciye verilen eğitim modüllerinin sınır kontrolü otomatik yapın.

Okulöncesi dönemde çocukların temel ihtiyaçları bulunmaktadır. Bu ihtiyaçları; iyi bakım, beslenme, sevgi, güven, hareket, yaratıcılığı destekleyici ve estetik duygusunu geliştirici ortam, kendini tanıma, kanıtlama, özgürlük, diğer çocuklarla birlikte olma ve oyun olarak sıralayabiliriz (Oktay, 2000). Özellikle bu sıralanan ihtiyaçların karşılanması – ki bunlar zihin engelli çocukların da ihtiyaçlarıdır – çocuğu sosyal çevresiyle bir bütün olarak görmek gerekir.

 Engelli çocukların normal gelişim gösteren çocuklardan soyutlanması duygusal ve sosyal gelişimlerini olumsuz yönde etkilediği kadar dil ve zihin kapasitelerinin gelişimi açısından da çok önemli fırsatlardan yoksun kalmalarına neden olmaktadır. Sosyal bütünleşme hem normal hem de zihin engelli çocuklar için önemli bir fırsatın başlangıcıdır (Atak, 1999) bu nedenle engelli çocuklar normal çocuklarla daha fazla bir arada olmaları açısından desteklenmelidirler. Özellikle yukarıda sayılan, bir çocuğun ihtiyaçlarını tanımlayan bu maddelerin zihin engelli bireyde gelişimi açısından okulöncesi dönemde de sosyal bütünleşme ortamından yararlanmasını gerektirir.

 Refleksiv davranışlar dışında insan davranışlarının hemen tamamı öğrenme sonucunda edinilen davranıştır. Çocuklar çevrelerindeki akranlarını ve yetişkinleri gözleyerek ya da onların davranışlarını öyküleyerek davranışlarını biçimlendirir, yeni davranışlar edinirler. Dolayısıyla çocuk, normal ortamlar içerisinde olağan insanlarla birlikte olduğu ölçüde toplumun beklentilerine uygun davranışlar edinme olanağını elde edebilecektir.

Bireysellleştirilmş Eğitim Proğramını(BEP) kolayca hazırlayın.

 Okulöncesi eğitimin amacı, çocukların gelişim özelliklerini, yetenek ve bireysel farklılıklarının göz önünde bulundurmak, onların dil, zihin, motor, sosyal ve duygusal beceri gelişimlerini desteklemektir. Normal gelişim gösteren çocuklar için olduğu kadar özürlü çocuklarında yeteneklerini geliştirmeleri, çevreleriyle uyumlu olabilmeleri, olumlu sosyal iletişim kurabilmeleri okulöncesi dönemden itibaren desteklenmelidir. Böylece zihin engelli bireyin topluma uyum göstermesindeki ilk adım atılmış olacaktır (Atik,1999). Zihin engelli bireyler okulöncesi dönemde sosyal bütünleşme ortamına girdiğinde normal çocukları gözleme ve onları model alma fırsatını yakalamış olacaktır. Bu da okulöncesi dönemde zihin engelli çocukların sosyal bütünleşme ortamlarında bulunması gerektiğinin önemini göstermektedir.

 Çocuk okulöncesi dönemde yapması ve gelişmesi gereken özellikleri açısından önemli bir fırsat yakalamış olacaktır. Okul öncesi dönemde zihin engelli bireyler ile normal öğrenciler şu on beceri ile sosyal bütünleşme içerisinde bulunmaktadır. Bu beceriler aynı zamanda sosyal bütünleşmenin sağlanmasına hizmet edecek öğretim oturumlarıdır. Bu beceriler sırasıyla şu şekildedir:

• Çocukların içinde bulundukları çevreye dikkatle bakmalarını sağlamak ve gözlem becerisini artırmak.
• Çocuklara iyi bir dinleyici olmanın hem iyi bir öğrenci hem de iyi bir arkadaş olmak için gerekli bir beceri olduğunu öğretmek.
• Çocuklara, insanları dinleyerek, yüz ifadesine, ses tonuna ve duruşuna bakarak duygularını anlatabileceklerini ve karşısındaki kişinin duygusunu anlamanın önemini öğretmek.
• Çocuklara, uygun şekilde dikkat çekmenin ve bir oyuna ya da etkinliğe katılmanın uygun yollarını bulmayı öğretmek.
• Çocuklara, istediğimiz ancak uygun olarak bir grubun oyununa katılamadığımız ve grup bireylerinin dikkatini çekemediğimiz durumlarda ne yapmamız gerektiğini öğretmek.
• Çocuklara, kızgınlık ve alay edilme ile başa çıkma becerilerinin öğretmek.
• Çocuklara uzlaşma ve arkadaşça tutumlar geliştirmeyi öğretmek.
• Çocuklara bazı durumlarda arkadaşlarına yardım etmelerinin, onlara cesaret verici sözler söylemenin ve sıra beklemenin, arkadaşlıkları güçlendirecek davranışlar olduğunu ve bunun insana zevk verdiğini öğretmek.
• Çocuklara paylaşma ve işbirliği yapmanın arkadaşlık ilişkilerini geliştirecek davranışlar olduğunu öğretmek.
• Çocuklara, kendi ve başkaları hakkında olumlu düşünme ve ifade etme becerilerini öğretmek. ( Bilbay, Çetin ve Kaymak, 2001, s. 61-165).

Bu beceriler incelendiğinde normal çocukların ve zihinsel engelli çocukların normal kişilik gelişimine sahip bireyler olabilmesini sağlayıcı gelişim becerileri oldukları görülmektedir. Çocuğumuz ister normal olsun ister engelli olsun gelişim evreleri aynıdır. Engelli çocukların normal çocuklarımızdan tek farkı geç ve güç öğrenmeleridir. Onların bu farklılıkları normal çocuklarımızdan farklı oldukları anlamına gelmez. Engelli bireylerde normal bireydir. Öğrenme ve bağımsız yaşamada yetersizlik bireyi farklı kılmaz, sadece farklı değerlendirilmesi gerektiği durumunu dikkate almayı gerektirir.

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.

 Sosyal bütünleştirme programlarında normal ve zihin engelli çocukların birbirleri üzerindeki etkileşimleri yalnız o döneme yönelik kazançlarla kalmayıp, ileriki yaşamlarında da kazançlar elde etmelerini sağlamaktadır. Örneğin okulöncesi dönemde edinilen deneyimler daha sonraki yaşlarda karşılaşılacak olan farklı ve engelli bireylerin de toplum tarafından sosyal kabul görmeleri için uygun davranışlar kazanmasına katkıda bulunmaktadır (Karamanlı, 1998). Sosyal bütünleştirme, normal bireylerin engelliler hakkında daha duyarlı hale gelmelerini sağlamaktadır. Ayrıca normal çocukların zihin engelli çocuklarla sosyal bütünleşme içerisinde bulunması onları;

• Diğer insanların ihtiyaçlarına duyarlı olma
• Engelli bireylerle olan ilişkilere değer verme, geliştirme
• Diğer insanlara karşı gösterilen tolerans düzeyinde artış
• Kişisel gelişim
• Benlik değerinde yükselme
• Akranlarla olan kişisel statüde olumlu yönde değişiklikler
• Bireyler arası farklılıkları daha iyi değerlendirme
• Sosyal bilişlerde gelişim
• Sıcak arkadaşlık ilişkileri geliştirme, yönlerinden geliştiklerini göstermektedir,
• İleriki yaşamlarında yakın çevrelerinde bulunabilecek ya da aile bireylerinde bulunabilecek engelli bireylerin hayatıyla ilgili kalıcı ve köklü değişiklikler ve düzenlemeler yapabilme becerini geliştirmek,
• Problem çözme yeteneğini geliştirmek,
• Farklı özellik gösteren bireylerin yaşam standartlar ve bu standartların insan hayatı üzerindeki etkileri konusunda temel fikir becerilerini geliştirmek,
• İnsan hayatında karşılaşılması riski bulunan engelli bireylerin kendi ailesine bakan yönü itibariyle (çünkü normal bireylerin kendi çocuklarının engelli olmayacağı konusunda bir garanti yoktur) gerekli düzenleme ve tedbirler ile olası çözüm yolları becerilerini geliştirme. (Kuz, 2001) becerilerinde geliştirecektir.

Yukarıda sıralana bu maddelerden de anlaşılacağı gibi engelli birerler ile normal bireylerin bir arada bulunmalarının her iki taraf için de faydaları yadsınamaz bir gerçektir.

Öğrenci, veli, verilen eğitimler, kesilen faturalara ait ayrıntılı istatistik çıkartın.

 Okulöncesi dönemde oyun çocuğun hayattaki en önemli işidir. Oyun yoluyla hayatta kalma becerilerini öğrenir ve içinde doğduğu karmaşık dünyaya ilişkin bir düzen arar ve bulur. Oyun yoluyla bedenini kontrol etmeyi öğrenir. Oyun yoluyla çevresindeki somut dünyayı araştırır ve keşfeder. Buna ilişkin bilgiler toplar ve düşünmeyi öğrenir. Yine oyun yoluyla duygusal sorunlarını dışa vurur ve ilkel duygularını kontrol etmeyi öğrenir. İnsanlarla daha duyarlı ve sağlıklı ilişkiler kurmayı öğrenir. Oyun yoluyla sosyal bir varlık olmayı ve kendi toplumu içinde yer almayı öğrenir. Kendini iyi hissetmeyi sağlar ve yaşamı dolu dolu yaşayabilmesi için gerekli becerileri kazanmasına yardımcı olur (Tüfekçioğlu, 2003, s. 8).

 Bir araya gelen iki küçük çocuk, daha birbirinin adını bile bilmeden oyun oynamaya başlarlar. Çünkü oyun çocukların ortak dilidir. Ancak birlikte oynayabilmek için oyuncakları paylaşmak gerekir. oyunun çekiciliği 3 yaşından başlayarak çocukları işbirliğine iter. Böylece oyun çocuğun toplumsal bir varlık olarak gelişmesinde en doğal ortam olur. Başlangıçta, küsme, mızıkçılık, çekişme gibi davranışlar görülse de bu davranışlar oyun içerisinde kaybolur. Çünkü oyunun tadı bencilliği geriye iter. Oyun aracılığı ile gelişen bu arkadaşlık ilişkisi giderek toplu oyunlarda daha düzenli bir işbirliğine yol açar.

 Özellikle daha öncede açıklandığı gibi refleksiv davranışlar dışında insan davranışlarının hemen tamamı öğrenme sonucunda edinilen davranışlardır. Çocuklar çevrelerindeki akranları, yetişkinleri gözleyerek ya da davranışlarını öykünleyerek davranışlarını biçimlendirirler (Eripek, 1996). Oyun, bu derece geniş öğrenme ortamlarını zihin engelli çocuklara sunan etkinlikler bütünüdür. Bu nedenle sosyal bütünleşmede kullanılabilecek oyunlar, zihin engelli çocuklar açısından onların hem aktif öğrenme yaşantısı içerisine girmesine hem de sosyal bütünleşmesini sağlamaktadır. Bu yadsınamaz gerçekler yaşama sevincini de beraberinde getirir ve YAŞAMA SEVİNCİ ENGEL TANIMAZ.

Bireysellleştirilmş Eğitim Proğramını(BEP) kolayca hazırlayın.

 Makaleyi Hazırlayan: Abdullah Demir / Özel Eğitim Uzmanı

KAYNAKÇA

Atik, Belma, Özel Eğitimde Entegrasyonun Önemi, Hacettepe Üniversitesi, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Uzmanı, 1999

Batu, Sema, Özel Eğitim, Kaynaştırma ve Özel Eğitim Hizmetleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2002

Çetin, F., Bilbay, A., Kaymak, D., Araştırmadan Uygulamaya Çocuklarda Sosyal Beceriler Grup Eğitimiz, Epsilon Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul, 2001

Dalkılıç, Nursel, Çocuk Eğitiminde Drama Yöntem ve Uygulamalar, Epsilon Yayıncılık, İstanbul, 2000,

Dinkmeyer, D., Dinkmeyer, D., Jr., Devoleoping Understanding Of Self And Others-Duso-I, Revisied: Teacher’s Quide. Minneapolis, Mn: American Guidance Service, Circle Pres, 1982

Dalkılıç, Nursel, Gönen, Mübeccel, Çocuk Eğitiminde Drama Yöntem ve Uygulamalar, Epsilon Yayıncılık, İstanbul, 2000

Fisher, D., According To Their Peers: Inclusion As High School Students See İt. Mental Reterdation, 1999

Karamanlı, Doğan, Okulöncesi Dönemde Entegrasyon Sınıflarında Bulunan 5-6 Yaş Grubundaki Normal Çocukların ve Sınıf Öğretmenlerinin Zihinsel Engelli Çocukların Sosyal Uyum Davranışları Hakkındaki Algılamaların İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 1998

Kırcaali-İftar, Gönül, Özel Eğitimde Kaynaştırma, Eğitim Ve Bilim, 136, 44-45, 1995

Kotulak, Dona, Connaughtan, Dennis, Çeviri: Tunalı, Dilek, Amerikan Tıp Birliği Çocuk Sağlığı Rehberi, Epsilon Yayıncılık, İstanbul, 2002

Kuz, Tayyar, Kaynaştırma Eğitimine Yönelik Tutumların İncelenmesi, T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Ankara, 2001

O.E.C.D., Çeviri: Kuz Tayyar, Integrating Students With Special Needs İnto Mainstream Schools, Paris, 1995

Oktay, A., Yaşamın Sihirli Yılları: Okulöncesi Dönem, İstanbul, 2000

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.