Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nedir?

Aşırı hareketlilik yerinde duramama, kıpır kıpır olma durumu ve bununla birlikte dikkatini bazı alanlarda uzun süre bir şeye odaklayamama, konsantre olamama ile belirgin bir durumdur. Ek olarak da dürtüsellik (tepkisellik-fevrilik) belirtileri mevcuttur. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite durumunun temel belirtilerini üçe ayırabiliriz.

• Bunlardan ilk göze çarpan belirti hiperaktivitedir.
• İkinci temel belirti ise dikkat eksikliği ve dikkat problemleridir.
• Üçüncü olarak ise dürtüsellik (içtepkisellik ve fevrilik) görülür.

DEHB’nin 3 alt tipi vardır. Bunlardan ilki dikkat eksikliğinin önde olduğu tiptir. İkinci tipte ise hiperaktivite (aşırı hareketlilik) ön plandadır. Son tipte ise her ikisi bir arada görülülür.

Dikkat eksikliğinin önde olduğu tipte şu gibi belirtiler görülebilir:

• Ayrıntılara dikkat edemez 
• Oyun ve etkinliklerde dikkati dağılır
• Doğrudan kendisiyle konuşulduğunda dinlemiyormuş gibi görünebilir
• Kendisine verilen talimatları takip etmekte güçlük çekebilir, ödevlerini kendisine verilen ufak tefek görevleri tamamlayamaz
• Görevlerini, ödevlerini düzenlemekte zorluk çeker
• Zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınır, bu tip görevleri sevmez
• Eşyalarını kaybeder
• Dikkatı kolayca dağılır
• Günlük etkinliklerde unutkandır

Hiperaktivitenin ve dürtüselliğin önde olduğu tipte şu gibi belirtiler görülebilir:

• Elleri ayakları kıpır kıpırdır, oturduğu yerde kıpırdanıp durur
• Sınıfta ya da oturması beklenen diğer durumlarda oturduğu yerden kalkar
• Etrafta koşturup durur, bir şeylere tırmanır
• Çok konuşur
• Sorulan sorular tamamlanmadan cevabını yapıştırır
• Sırasını bekleme güçlüğü vardır
• Başkalarının sözünü keser ya da yaptıklarının arasına girer

İkisinin bir arada olduğu tipte ise çocuklar yukarıdaki iki tipin de semptomlarını gösterebilirler. Bu tip çocuklar hem dikkat toplamakta sorun yaşarlar hem de aşırı hareketlilik ve dürtüselliklerini kontrol etmekte zorlanırlar

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.

DEHB’e ne sebep olur?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu konusunda sebep olarak tek bir neden yoktur. Bu nedenler arasında en önemlilerden biri genetik geçiştir. Ebeveynlerden herhangi birinde DEHB varsa, çocukta bu durum yaşıtlarına göre daha sık olarak görülür. Beyin üzerinde yapılan araştırmalar ise dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların beyin gelişiminin farklı olması ve  bazı kimyasalların (nörotransmitterlerin) yeterli miktarda olmaması gibi olası sebepler ortaya koymuştur. Bir başka olası sebebin ise hamilelikte ve erken çocuklukta maruz kalınan kimyasallar ve sigara dumanı gibi nörotoksik etmenler olabileceği öne sürülmüştür. Son olarak erken çocukluk döneminde kötü bakım ve ihmal gibi durumlarla dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu arasında bir ilişki olduğu saptanmıştır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna ebeveynler ya da öğretmenler sebep olmaz. Bu çoğunlukla fizyolojik bir durumdur ve ebeveynler kendilerini suçlamamalıdır. Hatırlanması gereken bir başka nokta da DEHB’u olan çocukların şımarık ya da tembel oldukları için değil, gerçekten fizyolojik bir farklılıkları olduğu için bu sorunları yaşadığıdır.

DEHB ne kadar sık görülür?

Dikkat eksikliği ve aşırı hareketlilik bozukluğu çocuklarda en sık görülen davranış problemidir. Okul öncesi yaş grubunda %5-10 arasında bir görülme sıklığı vardır ve erkek çocuklarda daha sık görülmektedir. Ülkemiz de yapılan bir çalışma okul çağı çocuklarında görülme oranını %5 olarak raporlamıştır.

DEHB teşhisi nasıl konulur?

Bireysellleştirilmş Eğitim Proğramını(BEP) kolayca hazırlayın.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısının bir uzman tarafından konulması daha uygundur. Çocuk ve genç psikiyatristi, çocuğun klinik görünümü, gelişim öyküsünü  ve okuldan bilgiler alarak ve çeşitli belirti tarama formları ve testleri uygulatarak çocuk hakkında kapsamlı bir bilgi sahibi olur ve elde ettiği bilgiler doğrultusunda teşhisini koyar.

DEHB nasıl tedavi edilir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavisinde birinci aşama ilaç kullanımına başlanmasıdır.  İdeal olarak ilaç tedavisinin psikoterapi, psiko-eğitsel destek ve davranış tedavisi ile desteklenmesi daha başarılı sonuçlar alınmasına yardımcı olacaktır.

DEHB’i olan bir çocuğunuz varsa nasıl davranmalısınız?

 İlk olarak kendinizi dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile ilgili eğitmelisiniz. Bu sayede hem  çocuğunuza hem de kendinize yardımcı olabilirsiniz.

•  DEHB’u olan bir çocuğun bakımı ve eğitimi ebeveynler için zor ve yorgunluk verici olabilir.  Buna rağmen çocuğunuzla ilişkinizi olumlu tutmaya ve aşırı yargılama ve cezalandırmadan  kaçınmaya çalışmanız çocuğunuzun gelişimi ve tedavisi açısından daha faydalı olacaktır.
•  DEHB’u olan çocuklar yapıları gereği kaza geçirmeye daha meğilli olurlar. Bu açıdan dikkatli  olmanız, ev içi düzenlemeleriniz buna göre yapmanız ve özellikle bu konuda çocuğunuzu  bilgilendirmeniz önemlidir.
•  Çocuğunuzun davranışlarıyla başa çıkacak yöntemler ve stratejileri öğrenmeye ve uygulamaya çalışın. Mesela uygun davranışları ödüllendirme, istemeyen davranışları görmezden gelme, zaman ve aktivite tabloları oluşturma gibi. Bu sayede ileride oluşabilecek problemli davranışları önceden engellemiş olursunuz.
• Okul öncesinden başlayarak çocukla birebir eğitsel ve dikkat geliştirici aktiviteler ve faaliyetler uygulamak, çocuğun becerilerinin gelişmesini sağlar ve okula başlarken problemli davranışlar gösterme riskini azaltır.
• Kurallar konusunda net, açık ve tutarlı olmanız ve çocuğunuzdan tam olarak ne beklediğinizi ona anlatmanız çok önemlidir. Çocuğunuz kurallara uymazsa sonuçlarının ne olacağını çok iyi bilmelidir. Bu konuda anne babanın hemfikir olması, kuralları aynı şekilde uygulaması ve aile içindeki kural sistemini bozan etkenler olmaması hayati önem taşır.
• DEHB’li bir çocuğun bakımı bu tip bir problemi olmayan çocuklara göre daha yorucu olacağı için anneyle babanın eşit bir şekilde sorumluluk üstlenmesi ve her ikisinin de çocukla olumlu bir ilişkisi olması için ayrı ayrı çaba göstermesi önemlidir.
• Çocuğun okulu ile iletişim içinde olmak ve sınıf içerisinde ihtiyaçlarına yönelik bir ortam oluşturmaya çalışmak da çocuğunuzun okul uyumu açısından değerli olacaktır. Sınıf ortamı çok uygun olmasa bile öğretmen ile iletişim halinde kalmak ve düzenli olarak çocuğunuzun okul içindeki davranışlarından ve durumundan haberdar olmak faydalı olacaktır.

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.