Engelliye Raporla Emeklilik Engeli !

Eğer engelliyseniz, ülkemizde sadece iş hayatına atılmak değil, iş hayatından 'çıkmak' da sorun. Çalışan ve emekli olmaya hak kazanan birçok engelli vatandaşımız, 'engelli oranları değiştirilmiş' rapor şoku yaşıyor.

Elif Özen 16 yıldır çalışan bir ortopedik engelli. İstanbul Eyüpoğlu Eğitim Kurumları’nda santral operatörü olarak görevli. 1 Temmuz 2005 tarihinden önce Sosyal Sigortalar Kurumu üyesi olduğu için eski yasaya tabi ve Eylül 2007’de emekli olması gerekiyor. Ancak Elif Özen bunun için Ankara’ya başvurduğunda kendini bir anda büyük bir “rapor krizinin” içinde buluyor.

Eylül ayında emekli olabilmesi için kendisinden, yüzde 40 oranında engelli olduğunu gösteren engelli raporunu yenileyip Sağlık Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı’na yollamasını istiyorlar. Özen, İstanbul Haydarpaşa Numune Hastanesi’nden yüzde 44 oranında engelli olduğuna dair yeni rapor alıp Temmuz 2006’da Ankara’ya yolluyor. Altı ay sonra da Maliye Bakanlığı Gelir-Vergiler İdaresi’ndeki Engelliler Birimi’nden şaşırtıcı cevap geliyor. Elif Hanım engelli raporundaki yüzde 44’lük özür derecesinin, Ankara’daki sağlık kurulu tarafından yüzde 30’a indirildiğini öğreniyor. Hakkını aramak için gerekli mercilere başvurduğunda ise Elif Özen. 32 bin engellinin kendisi gibi rapor mağduru olduğunu öğreniyor.

Raporda engel oranı  indirildi

Yıllardır ülkesine hizmet eden bir engelli olarak emekli olamamak, Elif Özen’i hem üzüyor, hem de sinirlendiriyor. Geçirdiği trafik kazası nedeniyle zaman içinde engeli artan Özen bir yandan evraklarını gösteriyor, bir yandan da yaşadıklarını anlatıyor: “Emeklilik için başvurduktan sonra her ay Maliye Bakanlığı’ndaki engelliler birimini aradım. Altı ay sonra engelli raporumun yüzde 30’a indirildiğini söylediler. Üstelik masa başında, benim yüzümü bile görmeden. Yüzde 30’luk raporum elime geçtikten sonra araştırmaya başladım. Mevzuatı geçmişten bugüne kadar inceledim. İtiraz dilekçesi yazdım. Bağlı olduğum Göztepe SSK Bölge Müdürlüğü’ndeki yetkili, son 6 ayda hemen hemen bütün raporların Ankara’dan geri gönderildiğini söyledi. Şimdi tekrar raporumu yenileyeceğim. Bunun için yine en az beş günümü harcayacağım. Yeni raporu Ankara’ya yollayacağım. Ama bana ne cevap gelecek belli değil. Hakkımı arayacağım.”

32 bin rapor mağduru var

Engelliler konusunda yıllardır çalışan Devlet Bakanı Hasan Gemici de bu sıralar emekli maaşları konusunda ciddi bir karmaşa yaşandığına dikkat çekiyor. Engellilere maaş vermemek için engelli raporlarının % 40’ın altına düşürüldüğünü söyleyen Hasan Gemici, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Ben 1997-2002 yılları arasında bu alandan, yani sosyal hizmetlerden sorumlu olarak görev yaptım. 2002’den bu yana ise yine camianın içindeyim. Ancak bu seneye kadar hiç böyle bir uygulama duymamıştım. Çok sayıda engelli insan mağdur ediliyor. Senelerce engelli statüsünde çalışan, engelli olduğu için vergi indiriminden yararlanan bir insana, sıra emekli olmaya geldiğinde, tam teşekküllü hastanede uzman doktorların belirlediği özür oranı, Ankara’da masa başında, kağıt üzerinde yapılan bir  incelemeyle %40’ın altına düşürülerek ‘sen engelli statüsünde emekli olamazsın’ deniliyor. Böyle bir durumla karşı karşıya kalan binlerce engelli, hastane, defterdarlık ve mahkeme kapılarında uğradığı haksızlığa çare arıyor. Bu deyimin tam anlamıyla ‘yorgunun yokuşa koşulması’dır. Benzer durum, muhtaç özürlülere aylık bağlanması, 2022 sayılı yasaya göre geçmişe dönük borçlandırmalar ve eğitim yardımları konularında da yaşanıyor”.

Başbakanlık Özürlüler Yüksek Kurulu Üyesi Avukat Ömer İnal Durmuş ise çeşitli nedenlerden dolayı maaş için başvuran 32 bin rapor mağdurundan söz ediyor. 40 yıldır engelli haklarıyla ilgilenen Avukat Ömer İnal Durmuş, engellilerin maaş almalarının yasalarla neredeyse imkansız hâle getirildiğine dikkat çekiyor: “32 bin rapor mağduru, 2022 sayılı yasadan aylık almak için başvuran insanlardan oluşuyor. Ama bu insanların aylık almaları mevcut mevzuata göre hemen hemen imkansız. Bu mevzuatın uygulama yönetmeliği var. Bu yönetmeliğin 5. maddesi aylık alamayacak kişileri tespit etmiş. Bunu okuduğunuz zaman herhangi bir kişinin aylık almasının mümkün olamayacağını göreceksiniz. Engellilerin raporlarını değerlendiren sağlık kurulları ne yazık ki birbirlerinden çok farklı kararlara varıyorlar. Örneğin bir engelli, babasının ölümü nedeniyle yetim aylığı talep etti.

Sosyal sigortalar kurumu ise bu kişiye %76 oranında engelli olmasına rağmen ‘sen çalışabilirsin’ diye yetim aylığı vermedi. Bu engelli de mahkemeye başvurdu ve kazandı. Sosyal güvenlik kurumlarının sağlık kurulları, kurumlarını gözeterek raporları değerlendiriyor. Ama mahkemeyle uğraşabilen engelli sayısı çok az. Maalesef yargı yoluna başvuramıyorlar, oysa bu mahkemeler engellinin lehine sonuçlanıyor. Emekli maaşı için başvuran ve engellilik oranı düşürülen örnekler de var elimde. Örneğin engellilik raporu %56 olan bir engelliyi Emekli Sandığı emekli etmedi. Bütün bu konuların konuşulacağı, kararların alınacağı Özürlüler Yüksek Kurulu toplantısı ise 2005’in kasım ayından beri yapılmıyor. Kasım’daki toplantıya Nimet Çubukçu da gelmedi zaten. Üç ayda bir toplanması gereken kurulu bile bir araya getirmiyorlar”.

Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği Genel Başkan Yardımcısı Süleyman Akbulut, hekimlerin de rapor verme konusunda bilinçsiz olduğunu söylüyor. Engellilere verilecek raporlarla ilgili bir yönetmeliğin olduğunu söyleyen Akbulut, pek çok hekimin bundan habersiz olduğunu vurguluyor: “Engelli, bir hastaneden yüzde 90 oranında bir rapor alabiliyorken, başka bir hastane yüzde 70 verebiliyor. Hastanelerde durum iyi tespit edilmeli.

Derneğimize de yansıyan olaylar var. Örneğin bir engellinin hastaneden aldığı raporda sakatlık derecesi yüksekken, emeklilik için başvurduğunda bu oranın daha düşük verildiği yönünde başvurular oluyor”.

SSK Eski Genel Müdürü Kemal Kılıçdaroğlu da rapor konusunda engellilere farklı raporlar verildiğinden söz ediyor: “Engelli, raporun kendisi için geçerli olmadığını düşünüyorsa bunu idare mahkemesine taşıyabilir. Engelliler yasası kendi içinde pek çok boşluğu olan bir yasa. Maalesef yasa hazırlanırken engelli derneklerinin talepleri tam olarak dikkate alınmadı”.

Peki Maliye Bakanlığı’nın “emekli etmeyin, bütçede açık var” diye bir talimatı var mı? “Bu talimatlar üstü kapalı verilir” diyor Avukat Ömer İnal Durmuş ve sözlerini şöyle sürdürüyor: “Uygulamalara baktığınızda niyetlerini görüyorsunuz. 2022 sayılı yasayla ilgili yönetmelik var. Bun yönetmeliğin 5. maddesini okuduğunuzda bu yasanın maaş bağlamak için değil, maaş bağlamamak için çıkarıldığını açıkça görürsünüz”.

Peki, Maliye Bakanlığı’nın “emekli etmeyin, bütçede açık var” diye bir talimatı var mı? Maliye Bakanlığı yetkilileri bu konuda ne diyor? Bakanlığın Basın Müşaviri Hakan Aktürk’ten aldığımız bilgilere göre böyle bir talimat kesinlikle yok, ayrıca engelliler emekli maaşlarıyla ilgili bir sorun da yaşamıyorlar. Eğer yaşıyorlarsa da bundan “Emekli Sandığı” sorumlu. Bu sözler üzerine, Emekli Sandığı’nı arıyoruz. Ancak oradaki yetkililer de isim vermeden bu konuyla ilgili konuşmak istemediklerini belirtiyor ve bizi Maliye Bakanlığı’na yönlendiriyorlar. Sonuç: Başladğumuz yere dönüyoruz.

Nasıl hak aranır? 

* 16.7.2006’da çıkan, Resmi gazetede yayınlanan rapor alma mevzuatını okuyun. Bu kurallara göre rapor verilmeli.

* Engelliler sınırsız rapor alma hakkına sahipler. Raporlarınızın altına “Bir daha rapor alamaz” diye bir ibare yazdırmayın. Rapor yenileme hakkı sınırsızdır.

* Hekimleri bilinçlendirerek muayene olun. Hekimlere detaylı bilgi verin.

* Bilgi edindirme yasasını kullanarak raporlarınızın fotokopisini isteyin. Raporlarınızda ne yazdığını bilin.

* Engelli oranınız düşürülürse idari mahkemeye başvurun, dava açın. 

Engel derecelerine göre emeklilik yılı

SSK’lı engelliler

Engel oranı yüzde 40-60 arası olanlar: 20 yıl

Engel oranı yüzde 60-80 arası olanlar: 18 yıl

Engel oranı yüzde 80 ve üzeri olanlar: 15 yıl

Bağ-Kur’lu engelliler

Çalışma gücünün en az üçte ikisini yitirmiş olması ve en az beş tam yıl sigorta primi ödemiş olması gerekiyor. Bir iş kazası veya meslek hastalığı sonucu çalışma gücünün en az üçte ikisini kaybedenler hakkında beş tam yıl sigorta primi ödemiş olmak şartı aranmaz.

Emekli Sandığı mensubu engelliler

Engellilik oranı yüzde 40 ve üzeri olanlar 15 yıl çalışmalılar

Engellilik oranı yüzde 40’ın altında olanlar sağlıklı vatandaşlar gibi emekli oluyorlar.

(Not: Bu süreler 1 Temmuz 2005 tarihinden sonra sosyal güvenlik şemsiyesi altına girenler için geçerlidir.)

Kaynak: http://www.tempodergisi.com.tr/toplum_politika/13165/