Çocuklarda Empati Gelişimi

Bir kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak olaylara onun bakış açısıyla bakması, o kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve durumu ona iletmesi sürecine “empati” adı verilir. Empati, kişinin hayatının her alanında ihtiyaç duyduğu bir beceri olmasından dolayı yaşamın ilk yıllarından itibaren gelişimi açısından önemlidir. Ebeveyn tutumları empati gelişiminde önemli  rol oynar.

Çocuklarda empati becerisinin doğuştan varlığı ya da sonradan geliştirildiğiyle ilgili farklı görüşler var olsa da bazı araştırmacılar empati gelişiminin köklerinin bebekliğe kadar dayandığını söylemektedir. Ebeveynlerin bebek doğduğu andan itibaren bebeğin duygularına odaklanmaları önemlidir çünkü kişilere yönelik empati kurabilme, bebeklik döneminden itibaren karşısından empati gördükçe, karşılaşılan olaylarda bu tutumları gözlemleyerek gelişim gösterir. Çocukların empatik tepkileri küçük yaşlardan itibaren ebeveynlerin davranışlarına verdikleri tepkilerden gözlemlenebilir. Ebeveynin o an içinde bulunduğu ruh haline ne derece uygun tepkiler verdiği, beklentilere karşılık veriş şekli, kendi duygu ve düşüncelerinin farkında oluşu ve ifade edişi bizlere empati kurmaya yönelik yatkınlıklarıyla ilgili ipuçları verir.

Empati yapabilmek, insanları anlayabilmek, önce kendimizi anlamaktan geçer. Kendi duygularımızı adlandırabilmek, kendimize yönelik farkındalığımızın olması empati kurabilmek için önemlidir. Bu sebeple, çocukların öncelikle kendi duygularının farkına varabilmesi gerekir. Duyguları içeren kavramların karşılığını yaşantılayarak deneyimledikçe kendilerini daha iyi ifade etmeyi öğreneceklerdir. Erken çocuklukta, sorgulama döneminde ebeveynlerin onlara kendi duygularını ifade ettikleri cümlelerle konuşması önemlidir.  Bu dönemden sonra diğerlerinin duygularının farkına varmaya ve kendi duygularını başkalarının duygularıyla ilişkilendirmeye başlar. Tüm bu becerilerin gelişmesinde soyut düşünebilme becerisi de etkili olduğu için okul dönemine kadar çocuklardan yukarıda tanımlandığı haliyle tam anlamıyla empatik bir ilişki kurabilmesi beklenmez.

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.

Empati kurabilmede bir diğer önemli durum çocuğun anlaşıldığı bir ortamda yetişmesidir. Anne-babaları tarafından duyguları anlaşılan çocukların daha sağlıklı iletişim kurabildiği gözlemlenir. Çocukların sıkıntılarını anlayabilmek, duygularının farkında olmak ve farkında olunduğunu hissettirmek önemlidir. Empati yeteneğini geliştirmek için çocuğa, yaşadığı bir durumu, düşüncelerini ve duygularını anlatmasına fırsat vermek, yargıda bulunmak ve etiketlemekten kaçınmak, olaylar arasında ilişki kurmasını sağlayarak yaşadıklarından bir sonuca varmasını ve ders çıkarmasını sağlamak önemlidir.

Empati kurabilen çocuk, kendi duygularının farkında olur.  Talep ettiği şeyin, başkasına zarar vermeyen ya da başkasının da hakkını koruyan bir talep olmasına özen gösterir. Yaşanan bir olay karşısında, diğerlerinin neler hissedebileceğini ve onlara neyin iyi geleceğini, o an neye ihtiyaç duyduklarını düşünebilirler ve ona uygun tepkiler verirler.

Çocukların empati becerilerine katkı sağlarken,  çocukları yeterince dinlemeye; duygularını adlandırabilmesi için desteklemeye; duygu ve düşüncelerini anlatması yönünde teşvik etmeye, farkındalığını artırmaya; yaşanmışlıklar ya da kurgulanan bir olay üzerinde sohbet etmeye;  ondan beklendiği gibi ona karşı da anlaşıldığını hissettirmeye özen gösterilmelidir. Çocuklarda davranış problemleri sıklıkla anlaşılmayan çocuklarda görülür. Çocuğun ihtiyacının farkına varamayan ebeveyn, çocuğu, isteğini farklı davranışlarla dile getirmeye itmiş olur.

Empatinin tam olarak gelişebilmesi için, çocuğun kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak, olaylara onun bakış açısıyla bakabilmesi, karşıdakinin duygu ve düşüncelerini doğru olarak anlayabilmesi, hissedebilmesi ve buna uygun tepkiler verebilmesi gerekir.                               

Öğrenciye verilen eğitim modüllerinin sınır kontrolü otomatik yapın.

                                                                                 PSİKOLOG NURBANU PERİŞAN