TRAVMA BİR SON DEĞİLDİR: TRAVMA SONRASI BÜYÜME

Travmatik deneyimler bir son mu yoksa bir başlangıç mıdır? Travma sonrası büyüme nedir?

TRAVMA BİR SON DEĞİLDİR: TRAVMA SONRASI BÜYÜME

Travma Nedir?

Yaşamımızda fiziksel, duygusal ya da psikolojik olarak örseleyici, işlevselliğimizi bozabilecek yaşam olaylarıyla karşılaşabiliyoruz. Baş etmemizi zorlayan, bizi dehşet içinde bırakan, uzun süreli olumsuz etki yaşatan bu yaşam olaylarına travma diyoruz. Travmatik olay; kişinin beklenmedik, kendisini veya bir başkasını tehdit edici, ölüme sebebiyet verebilecek, bedensel bütünlüğünü bozabilecek, geçici veya kalıcı hasar bırakabilecek bir olayın içinde bulunması, böyle bir olayı görmesi veya bir başkasından öğrenmesi ve bu tarz yaşam olaylarına aşırı uyarılmışlık, korku, endişe veya acizlik gibi duyguların eşlik etmesi şeklinde tanımlanabilir (Aker ve ark., 2007).

Hangi olaylar travmaya yol açabilir?

Her zaman olaylar istediğimiz gibi gitmeyebilir. Başımıza beklenmedik, bizi korku içinde bırakacak yaşam olaylarıyla karşılaşabiliriz. Bu olaylar içerisine doğal afetler, kazalar, beklenmedik ölümler, kronik veya ölümcül hastalıklara yakalanma, uzuv kaybı ve savaş, tecavüz gibi insanlar tarafından yapılan travmatik olaylar girebilir (Aker ve ark., 2007). 24 ülkede 68 bin 894 yetişkin ile yapılan araştırmaya göre 29 travmatik olay çeşidi kayda geçmiştir (Benjet ve ark., 2016).

Ruhsal Travma Sonrası

Ruhsal travmadan sonra kişi depresyon, anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu, alkol ya da madde bağımlılığı, kendine zarar verme gibi psikolojik sorunlarla karşılaşabilir (İnci ve Boztepe, 2013). Karşılaşılabilecek bu sorunlar kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Bu da bazılarının geçmiş yaşam öyküleriyle veya kişilik özellikleriyle bir yatkınlık oluşturabileceklerini ya da bazılarının bu sorunlara karşı daha güçlü olduğunu akla getirir.

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.

Ruhsal travmanın etkileri nasıl anlaşılır?

Ruhsal travma etkilerinin kişiden kişiye değişiklik gösterdiğine değinmiştik. Peki kişilerde ruhsal travma sonrası fiziksel ve psikolojik hangi belirtiler seyretmektedir? Belirtiler arasında uyku problemleri, kabuslar, rahatsız edici anıların sürekli akla gelmesi, endişeli ruh hali, aşırı tepkiler, kolay sinirlenme, geleceğe yönelik plan yapamama, suçluluk duyma, konuşma bozuklukları, konsantrasyon güçlüğü görülebilir (Hacıoğlu ve ark., 2002).

Kaçınma ya da unutmaya çalışma travmanın etkilerini azaltmaz.

Ruhsal travma yaşamış kişilerde; olayı hatırlatan durumlardan kaçınma tepkileri ve olayı sanki hiç yaşamamış gibi davranarak unutmaya çalışma davranışları görülebilir. Bu savunma mekanizmaları durumla nasıl başa çıkabileceklerini bilmemekten ya da yeterince destek görememekten kaynaklanabilir. Bu davranışlar travmanın iyileşmesini erteleyerek olumsuz etkilerin geleceğe aktarılmasına neden olur.

Travma her zaman olumsuz sonuçlar mı doğurur?

Yapılan çalışmalara baktığımızda çoğunlukla travmanın olumsuz etkilerine yer verildiğini görürüz. Peki bu durum her zaman böyle midir? Yapılan çalışmalara göre travmaya maruz kalan kişilerde travma sonrası olumlu gelişmeler gözlenmiştir. Bu gelişmeler travma sonrası büyüme olarak karşımıza çıkmaktadır. Kavram ilk olarak 1996’da Tedeschi ve Calhoun tarafından ortaya atılmıştır. İlk çalışmalar doğal afetlere maruz kalanlarda, kronik ya da ölümcül bir hastalığa yakalanan kişilerde yapılmıştır (İnci ve Boztepe, 2013).

Travma sonrası kişilerde büyümenin gerçekleşip gerçekleşmediğini ve ne dereceye kadar ulaştığını değerlendirmek için psikologlar kendi kendine bildirme ölçekleri kullanırlar (Collier, 2016). Tedeschi ve Calhoun tarafından geliştirilen bu çalışmada travma sonrası büyüme 5 farklı alanda karşımıza çıkmaktadır. Bunlar;

• Yaşamın değerini anlama
• Başkalarıyla olan ilişkiler
• Hayatta yeni olanaklar
• Kişisel güç
• Ruhsal değişim

Kişiler yaşamın değerini daha iyi anlamaya başlarlar ve farkındalıkları artar. Hayattaki önceliklerinde değişimler yaparak hayatlarını anlamlı hale getirmeye çalışırlar.  Bununla birlikte bireylerin ilişkileri çok daha güçlenir. Özellikle kendisi için destek kaynağı olan kişilere verdikleri önem artar. Bunun yanı sıra bireyler travma öncesine göre kendilerini çok daha güçlü hissedebilirler. “Bunu atlattıysam her şeyi atlatırım.” düşüncesi ile benlik saygıları artar, kişiler ruhsal olarak olumlu bir değişime girerler. Sorumluluk, kontrol duyguları ve kendilerine verdikleri değer artar. İyimser bir ruh hali edinerek sorunlarla daha iyi başa çıkabilir, durumun olumlu yönlerine odaklanabilirler (İnci ve Boztepe, 2013).

Bireysellleştirilmş Eğitim Proğramını(BEP) kolayca hazırlayın.

Aker, A. T., Hamzaoğlu, O., Boşgelmez, Ş. (2007). Kocaeli - Ruhsal Travma Kısa Tarama Ölçeği'nin (Kocaeli - Kısa) Geçerliği, Düşünen Adam Dergisi, 20(4):172-178.

Benjet, C., Bromet, E., Karam, E. G., Kessler, R. C., McLaughlin, K. A. (2016). The epidemiology of traumatic event exposure worldwide: results from the World Mental Health Survey Consortium, Psychological medicine, 46(2).

Collier, L. (2016). Growth after trauma: Why are some people more resilient than others--and can it be taught?, Monitor on Psychology, 47(10):48.
Hacıoğlu, M., Aker, T., Kutlar, T., Yaman, M. (2002). Deprem Tipi Travma Sonrasında Gelişen Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri Alt Tipleri, Düşünen Adam Dergisi, 15(1): 4-15.

İnci, F., Boztepe, H. (2013). Travma Sonrası Büyüme: Öldürmeyen Acı Güçlendirir mi?, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(2):80-84.

Fotoğraflar