DİL GELİŞİMİ İLE TAKLİT ARASINDAKİ İLİŞKİ

Araştırmacılar insan yaşantısındaki davranışların "öğrenme" sonucu gerçekleştiğini söylerler. Bu yaklaşımdan hareketle çocukların sağlıklı y

1.3. DİL GELİŞİMİ İLE TAKLİT ARASINDAKİ İLİŞKİ

Araştırmacılar insan yaşantısındaki davranışların "öğrenme" sonucu gerçekleştiğini söylerler. Bu yaklaşımdan hareketle çocukların sağlıklı yaşam alışkanlıklarını kazanmalarında aile içindeki yaşantılarını ile okulöncesi, ilköğretim çağındaki yaşantıları önemlidir. (İnan, 2003). Bu çağlarda çevre ile etkileşim kuramayan otistik çocuk birçok beceriyi öğrenmekten yoksun kalacaktır.

Otistik çocukların eğitiminde dil gelişiminin önemi büyüktür. Dil gelişiminin gelişimi, otistik çocuklarda olumsuz davranışları da göreceli olarak azaltmaktadır <<( Korkmaz, 2003). Olumlu davranışsal destek sağlanması olarak bilinen durum da otistik çocukların olumsuz davranışlarının azalmasına ve normal birey gibi davranabilmesine neden olur. Aynen bunun gibi otistik çocuğun dil gelişimi de çocuğun iletişim kuramamasından kaynaklanan davranış problemlerini azaltacaktır.

1.3.1. Neden Taklit Becerileri?

Tipik gelişim gösteren çocuklar, yaşamlarının ilk aylarından başlayarak pek çok beceriyi, başkalarını gözleyerek ve taklit ederek edinirler. Ancak, otistik çocukların çoğu, başkalarının davranışlarını taklit etme becerisinden yoksundur. Bu yoksunluk, otistik çocukların pek çok gelişim alanında yaşıtlarına kıyasla çok yetersiz olmalarının en önemli nedeni olarak düşünülmektedir. Dolayısıyla, otistik çocuklara taklit becerilerinin kazandırılması, onların daha karmaşık pek çok beceriyi edinebilmelerine önkoşul oluşturmaktadır (Kırcaali -- İftar, 2007)

Temel taklit becerileri, genellenmiş sözel olmayan taklit becerilerinden oluşmaktadır. Taklit becerisinin genellenmiş olması, çocuğun yeni karşılaştığı bir davranışı, bir öğretim sürecine gereksinim olmaksızın taklit edebilmesi anlamına gelmektedir (Kırcaali -- İftar, 2007).

Öğrencilere verilen dersleri MEBBİS'e otomatik aktarın.

Otistik çocukların büyük bir çoğunluğu temel taklit becerilerini edinebilmektedir. Ancak, ilerleme hızında önemli bireysel farklılıklara rastlanmaktadır. Temel taklit becerilerinin öğretimine, OÇİDEP'in ikinci ya da üçüncü gününde, çocuk yerinde oturma becerisinde belli bir ilerleme gösterir göstermez başlanabilir (Kırcaali -- İftar, 2007).

Çevresindekileri taklit etme tüm çocukların konuşmayı öğrenmesindeki önemli faktörlerinden birisidir. Eğer otistik çocuk hiç konuşmuyorsa öncelikle ona taklit becerilerini öğrenmesi gerekmektedir (Darıca, 2002). Çocuğa taklit becerisinin öğretilmesi için taklit edilmesi kolay fiziksel hareketler seçilmelidir. Yapılacak çalışmalarla otistik çocuklar, zaman içerisinde hareketleri taklit emekten ses ve kelimeleri taklit etmeye doğru geçiş olması beklenmektedir.

Barış Korkmaz (2003) davranışlarını modele dayanarak otistik çocuklara verilen davranış eğitiminden psikolojik ilkelere bağlı olarak sistemli biçimde verildiğini ifade eder. Korkmaz, davranış eğitiminde er alan davranışları ise "davranış gözlem çizelgesi"  liste 5'te açıklarken bu davranışlar arasından otistik çocukların "taklit gerektiren oyunlar oynarken zorluk çekerler"  ifadesine yer vermiştir. Taklit yetersizliği ise otistik çocukların kendi başlarıyla olmayı tercih etmeleriyle ilişkilendirilebilir.

Basit komut olarak ifadelendirilen otur, kalk, gel, al, ver gibi uyaranlar, taklit edebilmeye dayalı becerileri içermektedir. Basit komutların kazanımı taklide dayalı başarının pekiştirilmesi ile otistik çocuklar tarafından kazanılabildikleri öğretmenler tarafından bilinen bir gerçektir. Bazı otistik çocuklarda ise sistematik öğrenmeyi gerektiren bu beceriler otistik çocukların temel eğitim becerileri olarak da ifadelendirilmektedir.

Performans Takip Formu (PKT) eğitmenleriniz internet üzerinden girsin, siz sadece çıktıları alın.

Bebeklikte çocuğun çıkardığı sesleri taklit etmek onun yetişkine yanıt vermesi ve becerilerinin temelini oluşturur (Avcı, 2003). Çocuğun taklit edilmesi de onun da çevreyi taklit etmesinin başlangıcı olacaktır.

Her çocuğun olgunlaşma ve öğrenme düzeyi birbirinden farklı olduğundan (Kandır, 2003) otistik çocukların taklit becerilerini öğrenmesinde cesaretlendirilmesi, gerektiğinde de uygun biçimde ipucu sunulması, doğru davranışlarının pekiştirilmesi gerekir.

Taklit becerilerindeki çalışılan çocuk içinde yer aldığı toplumu tüm yönleriyle iyi temasla gerçekleşecek ve böylece öğrenme sonucu sosyalleşmesi gerçekleşecektir (Kandır, 2003).

Taklit bir öğrenme biçimidir ve olgunlaşma ile birlikte gelişir. Taklit, davranışın tıpatıp bir kopyası olabileceği gibi, bununla da sınırlı değildir. Model alınan davranışa kısmen benzeyen davranışlar da taklit sayılabilir (Topbaş, 2003, s, 81).

Taklit, Bandura, Watson ve Zimmerman'ın gözleyerek öğrenme olarak açıkladıkları bireyin sosyal ortamlarda doğrudan öğretimine maruz kalarak öğrenmesi olarak açıkladıkları gözleyerek öğrenmenin temelidir (Topbaş, 2003). Taklidin temelinde de karşısındaki bireyi gözlemleme vardır.

Davranışçı yaklaşımda bebeğin kendiliğinden çıkardığı seslerle sonraları anlamlı kelimeleri kullanması taklide yol açan koşullama ile yorumlanmıştır (Topbaş, 2003).

Yetişkinlerin bebeğin çıkardığı sesleri taklit etmeleri, bebeğin de yetişkinlerin sözcüklerini taklit edeceği düşünülmektedir. Her ne kadar Bandura gözleyerek öğrenmenin basit bir taklit süreci olarak açıklanmaması gerektiğini vurgulamıştır (Topbaş, 2003). Ancak öğrenmenin olup olmadığını öğrenmeye dayalı ürünlerle belli olması açısından davranışçı yaklaşımın görüşleri özel eğitim alanında kabul görmüştür.

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.

Araştırmacılar, çocukların taklit etme derecelerinin temel farklı ve taklit etmenin seçici olduğunu vurgulamışlardır. Taklit eden çocuklar çoğunlukla öğrenme sürecinde oldukları dilsel birimleri ya da kazanılmış olup dağarcıklarında var olan ses ya da sözcükleri tekrar ederler, fakat tamamen aşina olsalar bile onlar için yeni olan kelimeleri ve biçimsel birimleri taklit etmezler (Topbaş, 2003, s, 82). Çocuklar, annelerinin kendi seslerini taklit etmesinden dolayı, kendileri de annelerini taklit etme durumu olan tekrarlarla konuşma dağarcıklarını geliştirirler.

Özellikle davranışçı yaklaşımda "çocuğun dil gelişimi" olumlu olumsuz pekiştirme ile biçimlendirme, model olma, taklit ve tekrarlı alıştırmalar aracılığıyla toplumsal çevrenin doğrudan etkisi vurgulanmaktadır.

Çocuk kendindeki özelliklerini fark etmesi onun duygusal yönünü, başkalarının özelliklerini ayırt etmesi ise sosyal yönünü açıklamaktadır (Kandır, 2003, s, 82). İşte bu dönemde anne -- baba ve yetişkinlerin davranışları çok önemlidir. Davranışları ve sesleri taklit edilen otistik çocuk kendisini algılamaya ve çevreye yönelmeye başlayacaktır.

Normal çocuklar 6-9 yaşlarda hareket becerilerinde otomatikleşirken (İnan, 2003) otistik çocuklarda bazı basit hareketlerin taklidi bile olmayabilir.

İnsan öğrenmesinde yeri çok önemli olan bir öğrenme türü de bir başka bireyi taklit etme ya da türün başka bir üyesinin davranışlarını örnek almadır. Bir kişi başkasının bir şey söylediğini duyar ya da yaptığını görür ve onu kopya etmeye çalışır. Bu yolla çevresinde olup biteni öğrenir ve uygulamaya çalışır (Aydın, 2003, s, 87).

Çocuk başkalarının çıkardığı sesi çıkarabiliyor ya da kendisi çıkardığı bir sesi yakalayabiliyorsa onda taklidin açık belirtileri başlamış demektir (Aydın, 2003). Dikkat edilmesi gereken ise çocuğun neleri taklit ettiğidir. Çocuğun taklit etmeyi kazanabilmesi için yetişkin çocuğu taklit etmeli ve bu durum çocuğa fark ettirilmelidir. Çocuk yetişkin tarafından davranışlarının taklit edildiğini gördüğünde ve bu durum algılanıldığında kendisi de taklit edebilmenin ilk adımını atmış olacaktır.

Öğrenciye verilen eğitim modüllerinin sınır kontrolü otomatik yapın.

Yetişkinler tarafından taklit edilen çocuk çevresi üzerinde etki bıraktığı hissini öğrenir. Çevresindeki bireylere iletişim başlatmak için ilk adımı böylelikle atmış olur. Kendisine model olunan çocuk da çevresini taklit etmek için adım atacaktır.

Gelişim açısından bakıldığında çocuk taklit ile konuşmayı, yaşadığı toplumdaki yapması gereken davranışları kazanır. Otistik çocuklar taklit becerilerinde de yetersizlik gösterebilir. Bu nedenle otistik çocuklara taklit becerilerini de öğretmek gerekebilir. Taklit becerisi gelişen bir otistik çocuğun diğer becerilerin öğreniminde büyük bir avantajı olacaktır. (Aydın, 2003).

Otizme ait erken belirtiler taklit anlamında ve jestlerin gelişiminde görülür. Örneğin normal yeni doğan kendisine dil çıkaran annesine yanıt olarak dil çıkarabileceğini belirten uzmanlar, otistik çocuklarda taklit yeteneğinin belirgin bir şekilde gelişmediğini, buna jestlerin kullanımındaki sorunların eklendiğini ifade etmektedirler ( Korkmaz, 2003, s, 88). Karşılıklı dikkatin gelişmemesi olarak karşımıza çıkan taklitteki yetersizlik otistik bireylerin model alma ile öğretilebilecek birçok beceride yetersiz kalacağı durumunu beraberinde getirir.

Taklit etme becerisi birçok otistik çocukta sınırlıdır ve eğitim programlarının temel hedef becerilerinden birisidir (Sucuoğlu, 2003, s, 187). Diğerlerini taklit edemeyen bir çocuk birçok beceriyi öğrenmede zorluk yaşayacaktır.

Otistik çocuklar için hazırlanan eğitim programlarında dil gelişimi, duygusal gelişim ve sosyal gelişim, fiziksel motor gelişim ve bilişsel gelişimin yanında oyun becerilerinin de geliştirilmesi amaçlanmaktadır (Sucuoğlu, 2003).

Taklit öğretimine büyük ya da küçük motor becerilerin taklidi ile başlanmasının nedeni bu hareketlerin öğretimi sırasında çocuğa daha kolay yardım edilebilmesi ve bu hareketleri çocuğa fiziksel olarak yaptırılabilmesidir (Sucuoğlu, 2003, s, 189).

Kurumunuza ait program, modül sınırlamalarını siz değil, otomasyonunuz takip etsin.

Taklit, hareketlerin keşfedilmesi ve öğretilmesinin temelidir. Algısal yetenekler öğretilebilen yetenekler olduğundan dolayı taklit etme de öğrenilebilir. Taklidi öğrenen bir çocukta taklit edilerek öğrenilen diğer becerileri öğrenme anlamında büyük bir aşamayı kaydetmiş olacaktır.

Otistik çocuklar bilişsel ve psiko-motor beceri alanlarıyla ilgili aktiviteleri doğrudan beceri eğitimi olmadan edinememektedirler. Bu alanda becerilerin geliştirilmesi için eğitim oldukça sistemli ve kurallara uygun olmalıdır. Temel iletişim problemleri yaşayan otistik çocukların temel komutları kullanma veya edinme becerisi için de gerekli olan sistematik öğretim ile komutları yerine getirebilme ve taklit edebilme gelişecektir (Canay, 2003). Ayrıca Terpstra ve Higgins (2002), otistik bireylerin oyun davranışlarının akranlarından farklı olduğu ve taklit becerilerinin gelişmediği de gözlenmektedir. Zaten otistik çocukların sıra dışı oyun özellikleri gösterdikleri de bilinen bir gerçekliktir.

Leaf ve McEachin'e (1999) göre, otistik çocuklar insanlardan ve çevresindeki dünyadan kendileri soyutlarlar. Oyunun akışını bozan bazı aktiviteler ve nesnelerle çok fazla meşgul olurlar. Başka çocuklarla fazla ilgilenmezler, başkalarını inceleyerek ve taklit ederek öğrenmeye meyilli değildirler. Taklit etmek birçok çocuğa öğretilmeye gerek duyulmayan kendiliğinden edinilen bir davranış olarak görünse de otistik çocuklar için durum böyle değildir. Otistik çocuklar için taklit etme sistematik öğretimlerle öğretimi gerekli olan alan olarak karşımıza çıkabilmektedir.

Sonuç olarak araştırmacılar taklidin dil öğrenme sürecinde ne kadar önemli olduğu konusu üzerinde fikir birliğine gidememişlerdir. Bunun nedenleri de taklit etme tanımının sık sık farklılık göstermesidir. Çocukların bazı durumlarda model alınan sözcükleri taklit etmede başarısız oldukları durumlarda bir şey öğrenemedikleri anlamına gelmez. Çocuklar taklit etmeseler bile yeni kelime, gramer, ifade ve eylemleri öğrenebilirler (Topbaş, 2003).

Kurumunuza ait program, modül sınırlamalarını siz değil, otomasyonunuz takip etsin.

kaynak: DEMİR, Abdullah, Otistik Çocukların Psikomotor Becerileri Taklit Edebilmesinin Dil Gelişimine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir 2008

KAYNAKÇA

Akmanoğlu, N, "Eşzamanlı İpucuyla Öğretimin Otistik Çocuklara Adı Söylenen Rakamın Gösterilmesi Becerisini Öğretmede Etkililiği, Proje No: 012760, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2002.

Akmanoğlu, N, "Otistik Bireylere Adı Söylenen Rakamın Gösterilmesi Becerisinin Öğretiminde Eşzamanlı İpucuyla Öğretimin Etkililiği", Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 2002.

Altunel, M, "Otistik Özellik Gösteren Öğrencilere Soru Cevaplama Becerilerin Öğretiminde Küçük Grup Düzenlemesi İle Sunulan Eşzamanlı İpucuyla Öğretimin Etkiliği", Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 2007.

Avcı, N., "Gelişimde 3 -- 6 Yaş: Yaşama Merhaba", Morpa Kültür Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2003.

Aydın, A, ""Otistik Çocuklarla İletişim", Farklı Gelişen Çocuklar, 1. Baskı, 286 -- 295, İstanbul, 2003.

Aykaç, Ü., "Okulöncesi Çocuklar İçin Hareket Eğitimi Program"ı, "Çocukta Hareket, Oyun Gelişimi ve Öğretimi", Editör, Tüfekçioğlu, Ü., Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Yayın No: 715, 259 -- 274, 3. Baskı, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2003.

Canay, T, "Otistik Çocuklara Söylenen Komutun Yerine Getirilmesi Becerisinin Öğretiminde İpucunun Giderek Azaltılmasıyla Öğretimin Etkililiği", Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 2003.

Darıca, N., Abidoğlu, Ü., Gümüşçü, Ş., "Otizm ve Otistik Çocuklar", Özgür Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2000.

Öğrencilere verilen dersleri MEBBİS'e otomatik aktarın.

Fazlıoğlu, Y., Eşme -- Yurdakul, M., "Otizm", "Otizmde Görsel İletişim Teknolojilerinin Kullanılması", Morpa Kültür Yayınları, İstanbul, 2007.

Fickel, K., M. Ve diğ, "Teaching Different Tasks Using Different Stimuli in a Heterogeneus Small Group", Journal of Behevioral Education. 8 -- 2, 214 -- 244, 1998.

Gürsel, O, "Zihinsel Engelli Çocukların Doğal Sayıları, Gerçek Nesneleri Kullanarak Eşleme, Resimleri İşaretle Gösterme, Rakamlar Gösterildiğinde Söyleme Becerilerinin Gerçekleştirilmesinde Bireyselleştirilmiş Öğretim Materyalinin Basamaklandırılmış Yöntemle Sunulmasının Etkililiği", Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 1993.

http://meb.gov.tr/mevzuat/31.05.2006-21184

Hutton, A., M., ve Caron, S., L., " Experiences of Families with Children with Autism in Rural New England", Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 20, 3: 180 -- 189, fall, 2005.

İnan, M, "Çocuk ve Spor: Çocuğum Nasıl Spor Yapmalı", Morpa Kültür Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2003.

Kandır, A., "Gelişimde 3 -- 6 Yaş: Çocuğum Büyüyor", Morpa Kültür Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2003.

Kayaalp, İ, V, "SOS Otizm ve İletişim Problemi Olan Çocukların Eğitimi", Evrim Yayınları, 1. Basım, İstanbul, 2000.

Kırcaali -- İftar, G, "Otistik Çocukların Eğitimi", Yayımlanmamış Yüksek Lisans Ders Notları, (www.webct.anadolu.edu.tr), Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Öğretmenliği Yüksek Lisans Programı, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 2007.

Kırcaali -- İftar, G, "Otistik Özellik Gösteren Çocuklara İletişim Becerilerin Kazandırılması" Ya-Pa Yayınları, İstanbul, 2005.

Kodal, B., "Eskişehir İlinde Otistik Çocuklarla Çalışan Özel Eğitim Öğretmenlerinin Yaşadıkları Sorunlar ve Sorunların Çözümüne İlişkin Görüşleri", Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 2006.

Öğrencilere verilen dersleri MEBBİS'e otomatik aktarın.

Korkmaz, B, "Otizm", "Farklı Gelişen Çocuklar", Epsilon Yayıncılık, 1. Baskı, 81 -- 115, İstanbul, 2003.

Kurt, O, "Otistik Özellikler Gösteren Çocuklara Zincirleme Serbest Zaman Becerilerin Öğretiminde Sabit Bekleme Süreli Öğretimin Ve Eşzamanlı İpucuyla Öğretimin Gömülü Öğretimle Sunulmasının Etkililik ve Verimliliklerinin Karşılaştırılması", Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 2006.

Leaf, R., Mceachin, J., "A Work İn Progress" New York, DRL Books, L.L.C. 1999.

Milli Eğitim Bakanlığı, Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü, "Otistik Çocuklar Eğitim Programı", Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 2000.

Milli Eğitim Bakanlığı, Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü, "Otistik Çocukların Eğitiminde Aile El Kitabı", Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 2002.

Özbey, Ç, "Otizm ve Otistik Çocukların Eğitimi, "Yalnızlık Ülkesine Yolculuk", İnkılap Yayınevi, İstanbul, 2005.

Sucuoğlu, B., "Engelli Çocuklar ve Oyun: Otistik Çocuklar", Çocukta Hareket, Oyun Gelişimi ve Öğretimi, Editör, Tüfekçioğlu, Ü., Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Yayın No: 715, 183 -- 195, 3. Baskı, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2003.

Terekli, S., "Okulöncesi Çocuklar İçin Hareket Gelişiminin Önemi ve Diğer Gelişim Alanlarına Etkisi", "Çocukta Hareket, Oyun Gelişimi ve Öğretimi", Editör, Tüfekçioğlu, Ü., Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Yayın No: 715, 235 -- 245, 3. Baskı, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2003.

Terekli, S., "Okulöncesi Dönem Hareket Eğitiminde Temel Kavram ve Konular", "Çocukta Hareket, Oyun Gelişimi ve Öğretimi", Editör, Tüfekçioğlu, Ü., Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Yayın No: 715, 223 -- 234, 3. Baskı, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2003.

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.

Topbaş, S, "Dil Gelişiminin Sosyal Temelleri", "Çocukta Dil ve Kavram Gelişimi", Editör: Topbaş, S., Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Yayın No: 717, 75 -- 93, Anadolu Üniversitesi Yayınları, 3. Baskı, 2003.

Wenn, M., L., ve diğ., "Embeding Instruction in art Activites to Teach Proschoolers with Disabilities to Imitate Their Pers. Early Childhood Research Quarterly, 8, 277 -- 294, 1993.

Wood, J., ve diğ, "Effects of Embeding Caregiver, Implemented Teaching Strategies in Daily Routines on Childiren's Communication Outcomes. Journal of Early Internention, 26, 175 -- 193, 2004.

Yücel, G., "Bağımsız Otistik Çocuklar Eğitim Merkezi Hakkında Uzaktan Eğitime Dayalı Aile Eğitim Programlarının Etkiliği", Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 2006.