Çoklu yetersizlik nedir ve çoklu yetersizliği olan öğrencilerin özellikleri nelerdir?

Çoklu yetersizlik nedir ve çoklu yetersizliği olan öğrencilerin özellikleri nelerdir?

Çoklu yetersizlik içinde birçok engel birleşimini barındıran şemsiye bir terimdir. (Gargiulo, 2004). İleri derecede yetersizlik ve çoklu yetersizlik, çocuğun zihinsel, fiziksel, duygusal problemlerinin bir ya da bir kaçının bir arada görülmesi ile birlikte toplumsal yaşama daha bağımsız katılabilmesi ve var olan potansiyelini daha iyi kullanabilmesi için normal sınıf ya da özel eğitim programlarında sunulan hizmetlerin dışında eğitsel sosyal, psikolojik ya da tıbbi hizmet gereksinimlerinin olması olarak tanımlanmaktadır (Tekin-İftar, 2005).

            Özelliklerine bakacak olursak genel olarak bahsedebileceğimiz ayırt edici özelliklerinden bahsetmemiz pek mümkün olmamaktadır. Çünkü birden fazla yetersizlik türünden etkilenmiş olmaları buna müsaade etmemektedir. Özel gereksinimli bireylerin genel özelliklerini gösterdikleri görülmektedir. Bunları ise 3 grupta inceleyebiliriz:

1.) Kişisel Toplumsal Özellikler

Davranış Sorunları: Sallanma, zıplama, gövdesinin belli bölümlerine vurma, saç çekme, kendisini ısırma gibi uygun olmayan davranışlara sıklıkla rastlanır. Ayrıca benzer davranışları belli nesneler üzerinde sergileme de gözlenebilir. Bu tür davranış sorunları ‘’kendini uyarıcı/yinelemeli davranışlar’’ olarak adlandırılır ve bu tür davranış sorunlarını gidermek amacıyla uygulamalı davranış analizine dayalı yöntemlere (işlevsel analiz) sıklıkla başvurulur.

2.) Öz bakım ve Günlük Yaşam Becerileri: Genellikle yemek yeme gibi öz bakım becerilerini ve yemek hazırlama gibi günlük yaşam becerilerini bağımsız ya da yardım almadan sergilemekte sorun yaşarlar.

Cinsel Yaşam: İleri derecede ve çoklu yetersizliğe sahip olma durumu, bireylerin cinsel dürtülerini ve gereksinimlerini azaltmayabilir. Ancak bu, bireylerin uygun cinsel beceriler sergileme olasılıklarını önemli ölçüde düşürür.

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.

Kişilerarası İlişkiler: Doyurucu ilişkiler kurmakta ve sürdürmekte zorlanırlar. Dolayısıyla başkalarıyla etkileşim başlatma, ortak etkinlikler gerçekleştirme, ilgi paylaşımı gibi kişilerarası becerilerin sistematik olarak öğretilmesi gerekir.

3.) Fiziksel Özellikler

a) Solunum Bozuklukları: Astım, bronşit, zatürree gibi solunum hastalıklarına sık rastlanır.

b) Görme ve İşitme Sorunları: Bu bireylerde bu sorunlara toplum genelinden daha sık rastlanmaktadır.

c) Beslenme Bozuklukları: Bağımsız beslenme becerilerinde sorunlar gözlendiği gibi, çiğneme, yutma, sindirme gibi işlevlerde sorunlar olabilir. Bu sorunların bazıları cerrahi müdahale gerektirebilir.

d) Büyüme Bozukluları: Akranlarına kıyasla büyüme gerilikleri görülebilir. Beslenme yetersizlikleri ve sağlık sorunları, büyüme bozukluklarına bir etkendir.

e) Havaleler: Beynin düzensiz elektriksel etkinliklerine bağlı havalelere (epilepsi) sık rastlanır.

f) Kasılmalar: Kas istemsiz olarak kasılır.

g) Kalp Damar Bozuklukları: Kromozomal ya da viral sorunlar kalp damar bozukluklarına yol açabilmektedir. Bu tür sorunlar ise nefes darlığı, büyüme bozukluğu, göğüs ağrısı gibi sağlık sorunlarına ve tedavi gereksinimlerine neden olabilmektedir.

h) Öğrenme Özellikleri

h.1) Dikkati Yöneltme: Hangi çevresel özelliklere dikkatlerini yöneltecekleri konusunda sorunlar yaşarlar. Bu sorunlar, hangi uyarana dikkatin yöneltileceğinde olduğu kadar uyaranın hangi özelliklerine dikkatin yöneltileceğinde de gözlenir.

h.2) Genelleme: Edindikleri becerileri farklı ortamlara, araç-gereçlere yada farklı kişilere genellemekte zorlanabilirler. Bundan dolayı eğitimde kat ettikleri ilerlemelerin günlük yaşama yansıma olasılığı düşüktür.

h.3) Beceri Sentezi: Ayrı ayrı öğrendikleri bilgileri sentezleyerek daha üst düzeyde bir görevi yerine getirmekte zorlanabilirler.

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.

h.4) Bellek: Bellek sorunları öğrenmeyi ve öğrenilen becerileri uzun süre korumayı zorlaştırır. Bu nedenle çok fazla yineleme ve arada bir anımsatma çalışmaları gerekebilir.

h.5) Gözleyerek Öğrenme: Bir modelin belli davranışları yerine getirmesini gözlemek sonucunda gerçekleşen öğrenmedir. Bu bireyler normal gelişime sahip bireylerin gözleyerek öğrendikleri pek çok davranışı yalnızca gözlemleyerek öğrenemezler. Farklı öğretimler sunularak bu davranışlar kazandırılabilir. Bunun nedenlerinden biri de dikkat yöneltme ve bellek sorunlarıdır.

*Tekin-İftar, E. (2005).İleri derecede ve çoklu yetersizlikler. S. Eripek (Ed.), Özel Eğitim (81- 96). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.