ÇOCUĞUM İLKOKULA HAZIR MI ?

ÖZET

Okul olgunluğunun tanımı , 72 ayını tamamlamış çocukların gelişim alanlarına göre başarması gerekli itemler ifade edilmiştir.

İÇERİK

Çocuğumun ilkokula hazır olduğunu nasıl anlarım?

Okul olgunluğu; çocuğun okulda kendisinden beklenilenleri başarılı bir şekilde yerine getirmeye hazır olması, okul eğitimini başaracak gelişimsel düzeye gelmesidir.

Okul olgunluğu genel olarak,çocuğun okuma ve yazmayı öğrenebilmesi için belirli olgunluğa ulaşmasının yanısıra, bu iş için gerekli olan ön bilgi, beceri ve tutumları da kazanmasınıkapsamaktadır.(Oktay,1983)

Oktay 1983 de yaptığı çalışmada iki farklı sosyoekonomik ve kültürel ortamda yetişen çocukların okul olgunluğunu ölçmüştür ve iki grup arasında zihni bir farklılık saptamıştır ve sonucu şöyle yorumlamaktadır: ' Deneklerimizin zihni durumları arasındaki bu ayrılık potansiyel zekalarındaki farklılıktan çok onların, sosyokültürel ortamdan yararlanma, dili duyma ve kullanma,( örneğin kitap defter olanakları, kağıt- kalem kullanma, oyun malzemesine sahip olma fırsatları) olanaklarındaki değişikliklere bağlanabilir ' demektedir.

Unicef (2012) de okul olgunluğunun geçiş süreci ve deneyim kazanma olarak iki özelliğe sahip olduğunu ve çocukların okula hazır bulunuşluğu, okulun çocuklara hazır bulunuşluğu ve aileler ile toplumun hazır bulunuşluğu olarak üç boyutta ele alınması gerektiğini belirtmektedir. Bu üç boyutun eş güdümlü olarak çalışması önemlidir. Hazır olan çocuklar, öğrenmeye ve gelişime odaklanan çocukları; hazır olan okul, çocuklara öğrenme materyalleri sağlayan ve tüm çocukların eğitimden eşit şekilde yararlanmasına fırsat veren okulları; hazır olan aileler ise aile tutumları konusunda hassas ve çocuklarının erken dönemdeki gelişim ve öğrenmeleri ile okul süreçlerinde destekleyici olan aileler olarak tanımlanmıştır (Unicef, 2012).

Gelişmiş birçok ülkede okula başlama uzman denetiminde ve aile ve çocuk ile birlikte kararlaştırılarak verilmektedir. Almanya, Avusturya, Belçika' da, Fransa'da zorunlu okula başlama yaşı 6, İngiltere ve İsrail'de zorunlu eğitim yaşı 5, Finlandiya'da ve Danimarka'da 7, Amerika'nın çeşitli eyaletlerinde de değişmektedir. Ülkemizde ise 6 yaşını dolduran çocuklar ilköğretim okullarına başlatılmaktadır.

Çocuğun okula başlama yaşı, olgunluğu ile paralel olmalıdır. Kimi çocuklar bu olgunluk düzeyine 5 yaşında ulaşabilirken, bazı çocuklarda bu 8 yaşı bulabilir.

Kent merkezlerinde yuva ve anaokullarına devam eden çocukların böyle kurumlara devam edemeyen akranlarına göre daha erken "okul olgunluğu" kazanabildikleri görülmektedir. Bunun yansıra mali güçlüklerinden ötürü bir okul öncesi kuruma gönderilemeyen bir çocuk, duyarlı ebeveyni sayesinde ilgili etkinlikleri içeren yayın ve kitaplarla kendisine özenle zaman ayrılarak okul olgunluğu açısından diğer akranlarına yetişebilmektedir.

Okul Olgunluğu Değerlendirmesi yapılırken iki ayrı grup değerlendirme aracı kullanırız. Bunlar objektif ve projektif testler olarak ikiye ayrılır. Objektif testler, çocuğun zihin özelliklerinin profilini çıkarmamızı sağlayarak akademik olarak okula hazır mı değil mi sorusunun cevabını bulmamızı sağlar. Projektif testler ise çocuğun ruhsal yapılanması ile bilgi vererek yukarıda saydığımız becerilerinin ne şekilde geliştiği hakkında yorum yapmamıza yardımcı olur. Bu testlere ek olarak bizlerin yaptığı klinik gözlem, değerlendirmenin önemli bir parçasıdır. Sadece testlerin sayısal sonuçları değil, çocuğun bu değerlendirmeler sırasındaki tutumu, davranışları, dikkatini odaklama düzeyi ve işbirliği karara varmamızda etkilidir.Eğer değerlendirmelerin sonucunda becerilerinin okul yükünü kaldırabilecek düzeyde olduğunu görürsek okula başlaması yönünde aileyi yönlendiririz. Bazen birçok alanda okul olgunluğuna ulaşmış olmasına rağmen çocuğun birkaç gelişim alanı sıkıntılı olabilir. Böyle durumlarda ailelere çocuklarının gelişmesi gereken alanlarına nasıl destek olacakları konusunda rehberlik ederiz.(D.B.E.)

Aşağıda okul olgunluğunda önemli olan gelişim alanlarını ve değerlendirme basamaklarını inceleyerek çocuklarınızı daha yakından tanıyabilir, ilköğretime hazır olup olmadıklarını anlayabilir gerekir ise uzmanlardan yardım alabilirsiniz.

Çocuğum İlkokula Hazır mı? Çocuklar; psiko-motor, bilişsel, sosyal ve duygusal olarak çok yönlü gelişim gösterirler.

PSİKO-MOTOR GELİŞİM: Küçük kasların ve büyük kasların motor gelişimini içerir.

72. ayını tamamlamış çocukta küçük kasların motor gelişim ölçütleri:

1. Düğüm atabilir, fiyonk yapabilir.

2. 20 sn. içinde 10 adet nohutu bir kutuya atabilir.

3. Anahtarla kapı kilidi açabilir.

4. Nokta nokta verilen bir resmin noktalarını birleştirebilir.

5. Altı kısımlı bir adam resmi çizebilir.

6. İsmini, soyadını yazabilir.

7. 1'den 10'a kadar rakamları kopya edebilir.

8. Daire, kare, dikdörtgen, üçgen şekillerini çizebilir.

9. Dikey, yatay, eğik, eğri çizgileri çizebilir, kopya edebilir.

10. Şekillerin sınırını taşırmadan boyayabilir.

11. Basit labirent bulmacaları tamamlayabilir.

12.Yardım görmeden bir kâğıdı 20-30 cm kesebilir.

13. 6 kısımlı bir adam resmi çizebilir.

14. Su gibi akıcı maddeleri bir kaptan diğerine boşaltabilir.

15. Verilen sıralamaya göre(renk, büyüklük gibi) ipe boncuk dizebilir.

16. Tahta çekiç ile tahtaya çivi çakabilir.

72. ayını tamamlamış çocukta büyük kasların motor gelişim ölçütleri:

1.Tek ayağının üstünde 10 sn. durabilir.

2. 5 kez üst üste sekerek sıçrama hareketi yapabilir.

3. Sözel yönlendirmelere göre değişik hızlarda ve değişik yönlere doğru yürüyebilir.

4. Parmak uçlarıma basarak iki metre kadar koşma hareketi yapabilir.

5. 5 kez üst üste eğilerek dizini büküp kalkabilir.

6. Öne doğru takla atabilir.

7.Kendine atılan küçük bir topu elleriyle tutabilir.

8.Basit bir müziğin tempo ve ritmine uyarak dans edebilir.

9. Ayakları tutulduğunda ellerinin üzerinde 2 metre kadar yürüyebilir.

10. Koşarken yerden nesneleri toplayabilir.

BİLİŞSEL GELİŞİM: Algılama, dil ve kavram alanındaki gelişimleri içerir.

72 ayını tamamlamış çocukta algılama gelişimi ile ilgili ölçütler şunlardır:

1.10-12 kadar ana ve ara rengi tanır ve bunları eşleştirebilir.

2. Resimleri gölgesi ile eşleştirebilir.

3. İki değişik ses arasından aynı ve farklı olan sesi seçebilir. (zil sesi, telefon sesi gibi)

4. Görmese bile tanıdığı bazı sesleri tanımlayabilir. ( akan su sesi, araba sesi )

5. Gözleri kapalı iken 2-3 metrede yapılan bir gürültünün yönünü ( uzak, yakın, ön, arka, yan )

6. Dokunarak sıcak, soğuk, ılık nesneleri ayırt edebilir.

7.1 den 20'ye kadar olan rakamları tanıyabilir, dokunarak nesneleri sayabilir.

8.1'den 10'a kadar olan sayılarla toplama ve çıkarma işlemleri yapabilir.

9. Nesnelerin sıra içindeki pozisyonunu birinci, ikinci, üçüncü olarak isimlendirebilir.

10.İki yarımdan ve dört çeyrek parçadan bir bütün oluşturabilir.

11.Bir günü sabah, öğle, akşam olarak algılayabilir, dakika belirtmeden tam saatleri söyleyebilir.

12.Sıra ile haftanın günlerini sayabilir.

13.Aynı anda birbirini takip eden 2-3 emri yerine getirebilir.

("Suyu mutfaktan al, sonra bana getir ve yanıma otur" gibi )

14.Anlatılan bir öyküdeki detayları hatırlayabilir.

15.Sebep -sonuç ilişkilerini kurabilmeye başlamıştır.

16. Günlük yaşamda kullandığımız para birimlerini tanıyayabilir.

72 AYINI TAMAMLAMIŞ ÇOCUKLARDA DİL GELİŞİMİ

1.Adını, soyadını söyleyebilir.

2.Ailedeki kişilerin isimlerini söyleyebilir.

3.Telefonu numarasını ve ev adresini söyleyebilir.

4. Devletinin adını, yaşadığı şehrin adını, doğum yerini söyleyebilir.

5.Altı-sekiz kelimelik cümleleri kurabilir ve söylendiğinde tekrar edebilir.

("Biz bugün anneannemlerle birlikte dışarıda yemek yiyeceğiz." Gibi )

6.Günlük yaşantısını anlatabilir.

7.Niçin sorusunu açıklayarak cevaplayabilir.

8.Zıt anlamlı somut kelimeleri söyleyebilir. (şişman-zayıf, sert-yumuşak gibi)

9.Zıt anlamlı soyut kelimeleri söyleyebilir. (ağır-hafif, gece-gündüz gibi.)

10.Yer ve hareket tarif edebilir. (Nerede ve nasıl hareket ettiğini anlatabilir.)

72 AYINI TAMAMLAMIŞ ÇOCUKLARDA KAVRAM GELİŞİMİ

1.Büyük- küçük kavramlarını tanır, pek çok zıt kavramı tanır, bilir.

2.Sağını, solunu bilir, yer bildiren direktifleri algılayabilir.

3."En az" ve "en çok" un anlamını bilir.

4.Nesneleri büyüklük, genişlik ve uzunluk özelliklerine göre sınıflandırabilir.

5.Sekiz bloğu büyüklüklerine göre dizebilir.

Öğrenci, veli, verilen eğitimler, kesilen faturalara ait ayrıntılı istatistik çıkartın.6. Ağırlıkları tahmin edebilir.( Portakalın cevizden daha ağır olduğu gibi )

7.Tek ve çift olanları ayırdedebilir.

8.Üç-beş kartlık bir olay sıralaması anlatan resimleri, olay sıralamasına uygun bir şekilde

sıraya dizebilir.

SOSYAL-DUYGUSAL GELİŞİM

72. ayını tamamlamış çocukta sosyal- duygusal gelişimle ilgili özellikler:

1.Günlük programın başlangıç ve bitiş zamanını anlayabilir.

2.Basit alış-veriş işlerini yapabilir.(Ekmek almak, gazete almak gibi)

3.Kendisi ile ilgili kızgınlık, mutluluk, sevgi gibi duygularını belli eder.

4.Bir oyun için gerekli kuralları anlayabilir, o kurallara uyabilir.

5.Sosyal kuralların nedenlerini anlayabilir.

6. Mantık dışı korkuları olabilir.

7.Davranışlarının büyükler tarafından beğenilmesine çok önem verir.

8.Sakin ve sessiz durmakta zorlanır.

9.Zaman zaman alıngan olabilir.

10.Küçük çocukları ve hayvanları çok sever.

ÖZBAKIM BECERİLERİNİN GELİŞİMİ

72 ayını tamamlamış bir çocukta özbakım beceri ölçütleri şunlar olmalıdır:

1. İnsanların yaşamak ve sağlıklı kalabilmek için nelere ihtiyacı olduğunu bilir ve isimlendirebilir. ( Yiyecek, su, barınacak yer, jimnastik yapma, hastalanınca hastaneye gitme )

2. Elbiselerini ıslatmadan yüzünü yıkayıp, kurulayabilir.

3. Saçlarını tarayıp, dişlerini fırçalayabilir.

4. Tuvaletini yalnız başına yapabilir.

5. Sofra kurallarına uygun yemek yiyebilir.

6. Düğmelerini ilikleyip çözer, kendi başına giyinip soyunabilir.

7. Hapşırınca eliyle ağzını kapayabilir.

8. Trafik ışığı olan yerde karşıdan karşıya emniyetli bir şekilde geçebilir.

Psk. Banu Beyaz

KAYNAKLAR

Yararlanılan Kaynaklar:
Bumin, Ayşin; 24-72 Aylıkken Neler Yapabilirim? Gelişim Basamaklarını Değerlendirme El Kitabı,Kök Yayıncılık, İstanbul, 1996
Davranış Bilimleri Enstitüsü
Oktay .Okul Olgunluğu.istanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Yayınları, İst, 1983

Unicef. (2012). School readiness and transitions: A companion to the child friendly schools manual. https://www.unicef.org/publications/files/CFS_School_Readiness_E_web.pdf

Yavuzer, Haluk; Çocuğunuzun İlk Altı Yılı Remzi Yayınevi. İstanbul, 1998
https://www.dbe.com.tr/Cocukvegenc/tr/news/okul-olgunlugu-nasil-degerlendirilir