Zihinsel Engelli Çocuklarda Okuma-Yazma Öğretimi

Okuma: Yazılı sembolleri zihinsel süreçlerden geçirerek, ses organlarıyla sözel olarak ifade etmedir.

Yazma: Konuşma dilini, dile özgü sembolleri kullanarak çizgi ve şekillerle ifade etmektir.

OKUMA – YAZMAYA HAZIRLIK

Okuma-Yazmaya hazırlıktaki amaç, çocuğun okuma-yazma sürecine ulaşıncaya kadar geçirdiği zaman içerisinde, gerekli bilgilerin öğretimine yer vererek, çocuğun okuma davranışını kazanmasına yardımcı olmaktır.

Okuma-yazmaya hazırlıkta; motor koordinasyon,algısal ayırt etme, dil gelişimi ve yönsel motor koordinasyon alanları bulunmaktadır.

MOTOR KOORDİNASYON

Okumaya hazırlıkta görüş ve hareket arasındaki fiziksel yeterlilik, el göz koordinasyonu şeklinde adlandırılan alandır. Esas olan; parmak kaslarının gelişimi ve el-göz koordinasyonunu geliştirmektir.

Motor koordinasyon alanındaki hazırlık çalışmaları neler olabilir?

1. Hamur-çamur çalışmaları,
2. Basit bir şekli kopya etmek,
3. Kesme-yapıştırma çalışmaları,
4. Harfleri yazma çalışmaları.

ALGISAL GELİŞİM

Görsel ayırt etme ve işitsel ayırt etme olarak ikiye ayrılır.

Görsel ayırt etme; gördüğünü tanıma, bilme, bulma;

İşitsel ayırt etme ise, duyduğunu tanıma, farkına varma olarak tanımlanabilir.

Görsel ayırt etme alanındaki hazırlık çalışmaları neler olabilir?

•          Resim ayırt etme,

•          Farklı olanı bulma,

•          Geometrik şekilleri ayırt etme,

•          Harfleri ayırt etme,

•          Kelimeleri  eşleme.

İşitsel ayırt etme alanındaki hazırlık çalışmaları neler olabilir?

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.

•          Çevre seslerini ayırt etme,

•          Sesleri eşleme,(kaynağıyla sesi eşleme, hav=köpek)

•          Aynı sesle başlayan ve biten kelimeleri gruplama.

YÖNSEL MOTOR KOORDİNASYON

Yön kavramının okuma-yazma becerilerinde işlevsel olarak kullanılmasıdır.

Okumanın soldan sağa olması, kitap sayfalarının sağdan sola doğru çevrilmesini gerektirir.

Yönsel motor koordinasyon alanındaki hazırlık çalışmaları neler olabilir?

•          Sağ-sol kavramı öğretimi,

•          Sıralı olay kartlarını soldan sağa sıralama,

•          Sayı kartlarını soldan sağa sıralama,

•          Sayfa çevirme,

•          Şekillerin içini, soldaki şekilden başlayarak sağa doğru boyama.

DİL GELİŞİMİ

Okuduğunu anlama, ifade edici ve alıcı dil becerilerinin yeterliliğiyle doğru orantılıdır.

Duyduğunu anlamanın, okumaya aktarılmasını geliştirmek için 4 temel beceri üzerinde durulmaktadır.

1. Okunan metinlerdeki gerçekleri anlama ve hatırlama,
2. Olayları sıraya koyma,
3. Yönergeleri takip etme,
4. Düşünce ve hikayelerin değerlendirilmesi ve yorumlanması

Bu dört temel beceri, aynı zamanda okuma becerisi kazanıldığında da uygulanabilecek yorumlama ve çıkarım yapma aktiviteleridir.

Dil gelişimi alanındaki hazırlık çalışmaları neler olabilir?

•          Metin okunurken, kendi başına anlam taşıyan sözcükleri bulma çalışmaları,

Performans Takip Formu (PKT) eğitmenleriniz internet üzerinden girsin, siz sadece çıktıları alın.

•          Telaffuz düzeltme çalışmaları,

•          Sözcük kazandırma çalışmaları.

OKUMA YAZMA ÖĞRETİMİ

Okuma Yazma Öğretiminin Amacı;

Dinleme ve konuşma temel becerilerinden yola çıkarak, tam anlamıyla okuma yazma temel becerilerinin kazanılmasıdır.

Zihinsel Engelli Çocuklarda Okuma-Yazma Öğretiminin Amacı;

1. Duygu ve düşüncelerini ifade edebilmesi,
2. Çevresiyle iletişim kurabilmesi,
3. Kurallara uygun, düzgün bir yazı yazabilmesi,
4. Yazdıklarını okuyabilmesi.

OKUMA YAZMA ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

A)      Bireşim Yöntemi(Harf Yöntemi)

B)      Çözümleme Yöntemi (Cümle Yöntemi)

C)      Karışık Yöntem

D)      Hikaye-Öykü Yöntemi

E)       Kelime Yöntemi

F)       Ses Temelli Cümle Yöntemi

A) Bireşim  Yöntemi( Harf Yöntemi)

*Öğretime harflerden başlanır.

*Harf-hece- kelime- cümle-metin sırası izlenir.

*Önce sesli harfler verilir.

*Sürekli ünsüzler(f,s,t,k,ç,ş,h,p) ünlülerle birleştirilir.

*Heceler oluştukça basit kelimeler oluşturulur.(assa,esse,sesi)

*Kelimelerle basit cümleler oluşturulur.(Ali süs assa.)

*Cümlelerden metin oluşturulur.( Ali su alsa,Aslı su içse)

Zihin engelli çocuklarda hece ve kelimeler öğretilirken  hece ve kelimeyi sembolize eden resimlerden yararlanılmalıdır.

       B) Çözümleme Yöntemi (Cümle Yöntemi)

*Cümle- kelime- hece- harf-metin sırası izlenir.

Öğrenci ve Veli bilgilerinin kolayca takip edin.

*Cümleler kelimeye, kelimeler hecelere, heceler harflere ayrılır.

*Metin oluşturma en son aşamadır.

!Zihin engelli çocuklarda fiş cümlelerini ifade eden resimli kartlarla öğretime başlanmalıdır.

!Fiş cümlesi gösterilmeden önce, o fiş cümlesini tahmin ettirecek resim gösterilmeli ve kısa bir öykü anlatılmalıdır.

!Fiş cümlesi söylenmeli, ardından gösterilmeli ve çocuğun da cümleyi söylemesi istenmelidir.

!Fiş cümlesi bakarak ve söylendiğinde yazdırılmalıdır.

!14-15 fiş cümlesini bakmadan yazdığında kelime çözümlemelerine geçilmelidir.

C) Karışık Yöntem

      *Cümle öğretimiyle başlar.

*Cümlenin içinde geçen tanınan kelimelerin öğretimiyle devam eder.

*Sesli harfler öğretilir.

*Tanınan kelimelerdeki sesli harfler okunur.

*Sessiz harflerin öğretimine geçilir.

*Kelime içindeki sessiz harfler okunur.

*Hece tablosu vb. araçlarla öğretime devam edilir.

!!!Bu yöntem zihin engelli çocuklarda karmaşıklığa yol açabilir.

!!!Öğretim süresince öğrenilecek harflerin ve kelimelerin hangi düzeyde olacağının bilinmemesi öğretimi yapacak kişiyi zor durumda bırakabilir.

       D)Hikaye-Öykü Yöntemi

*Anlam bütünlüğü olan bir öykü öğrencilere okunur.

*Öykü dramatize edilir ve anlattırılır.

*Metindeki cümleler ezberletilerek, cümle yöntemi esasına göre çözümlenir.

*Yeni sözcükler üretilir.

!!!Her ne kadar öykü ve drama ile çocuğun dikkati çekilse de Bu yöntemin cümle ezberine dayanması zihin engelli çocuklar İçin kullanılmasını zorlaştırmaktadır.

Bireysellleştirilmş Eğitim Proğramını(BEP) kolayca hazırlayın.

Zihin engelli çocuğa okuma yazma öğretiminde bu yöntem tercih edildiğinde, çocuğun az sayıda cümle ezberlemesi;doğal olarak sınırlı sayıda sözcük ve hece öğrenmesine sebep olacaktır.

E) Kelime Yöntemi

*Çocuğun yaşantısında kullandığı, ilgi duyduğu kelimeler belirlenir.

*Günlük hayatta karşılaşacağı ve işini kolaylaştıracağı kelimeler seçilebilir.

*Bu kelimeler resimli kartlarla eşleştirilir.

!!! Bu yöntem ağır ve çok ağır düzeydeki zihin engelli çocuklar için günlük yaşamda işlevsel olabilmesi açısından kullanılabilir.

!!! Ancak bu yöntemle yalnızca somut kavramların adları öğretilebilir.

YAZMA BECERİLERİNDE YAŞANAN SORUNLAR

*Çocuklar satır üzerinde başlangıç ve bitişi ayarlayamaz.

Bu durumda;

Başlangıç ve bitişe kalın çizgiler çizilebilir.

Başlangıç ve bitişe ip çekilerek sınırlı yazma sağlanabilir.

Başlangıca yeşil, bitişe kırmızı bir çizgi konulabilir.

*Çocuklarda kas gelişimiyle ilgili yetersizliklerden dolayı, Kalemi tutmada sorun yaşanabilir.

Bu durumda,

Oyun hamuru ,lastik top gibi materyallerle kas gelişimi desteklenebilir.

Kalemi kavraması için aşamalı olarak kalınlığı azaltılabilen lastik bantlar kaleme sarılabilir.

*Çocuklar yazma becerileriyle ilgili görevi ve ya ödevi belirlenenden daha geç süre içinde tamamlayabilirler.

Bu durumda;

Çocuğun masasına bir saat konulabilir. Çocuğa uzun çubuğun şu anda bulunduğu yer ve ödevi bitirdiğinde olması gereken yer gösterilerek zaman uyarlaması yapılabilir.

Kaynak: Yalova-Zihin Engelliler Sınıf Öğretmenliği Sertifika Kursu

Z.E. Okuma Yazma Öğretimi Dersi Sunumu

Güray GÜNEŞ