Osteoartrit-Dejeneratif Eklem Hastalığında Rehabilitasyon

Dejeneratif eklem hastalığı, ilgili eklemde hareket kısıtlılığı ile çevre kas gruplarında güçsüzlük ve birçok hastada aerobik kapasitede azalmaya yol açar. Tüm bunlar osteoartritli hastalardaki fiziksel kısıtlılığın en önemli sebepleridir. Ayrıca yaşlılarda egzersiz ile, inaktiviteye bağlı mortalite riskinde azalma ve yaşamkalitesinde de artma olmaktadır. Buna karşın, obezite,koroner kalp hastalıkları, pulmoner bozukluklar ve depresyon gibi durumlar egzersizin etkinliğini azaltmakta ve fiziksel kısıtlılığı arttırmaktadır .Eklem çevresindeki kas ve ligament güçlerinin korunması; eklemin stabilizasyonu, kontraktürlerin önlenmesi ve kıkırdak üzerine binen yük açısından büyük önem taşımaktadır. Örneğin, diz stabilizasyonu açısından quadriceps ve hamstring kaslarının 60/40 civarında bir güç oranına sahip olmaları gerektiği belirtilmekte ve diz osteoartritli hastalarda bu kas grubuna yönelik egzersizlerin önemi vurgulanmaktadır . Kas gücünü arttırmak ve kontraktürleri önlemek amacıyla izometrik, izotonik ve germe egzersizleri sıklıkla uygulanmaktadır, İyi bir şekilde planlanmış ve bu egzersiz gruplarını içeren tedavi programları ağrıyı azaltma, fiziksel fonksiyonu arttırma ve diz osteoartritli hastalarda yürüme parametrelerinde belirgin düzelme sağlamaktadır .Benzer şekilde, uzun süreli ve düzenli uygulanan ev egzersiz programlarının osteoartritli hastalarda kas gücü ve fonksiyonel kapasite üzerinde olumlu etkisi saptanmıştır. Evde yaşayan ve düzenli su içi egzersiz tedavisi yapan osteoartritli hastalarda, klinikte yatıp aynı tedaviuygulananlara göre ağrı, disabilite, anksiyete, depresyonskorları ve el kavrama gücünde anlamlı farklar gözlenmiştir. Bir çalışmada, aerobik egzersiz programı uygulanan diz osteoartritli yaşlı hastalarda sadece eğitimuygulananlara göre daha belirgin iyileşme saptanmış, bu bireylerde ağrı, disabilite ve fiziksel performans değerlerinde aerobik veya dirençli egzersiz programı ile anlamlı düzelmeler olduğu belirtilmiştir. Egzersizler, başlangıçta bir warm-up (ısınma) ve eklem hareket açıklığı (ROM) çalışmalarını takiben kas güçlendirici aerobik program, germe ve sonuçta cool down (soğuma) şeklinde uygulanmalı, belirgin eklem şişliği olan akut ağrılı hastalar ile kardiyovasküler rahatsızlıkları olanlar bu tip bir programa alınmamalı veya sadece izometrik egzersizler verilmelidir . Ayrıca, aşırı yoğun uygulanan egzersizlerin ağrıyı ve osteoartrit progresyonunu arttırabileceği belirtilmektedir . Bu nedenle hastanın uyumunu da gözönüne alarak, özellikle diz osteoartritli hastalarda haftada 3 kez 35 dakika süreli aerobik egzersizlerin uygun olacağı vurgulanmaktadır . Eğer egzersizle ağrıda artış oluyorsa istirahat önerilmeli ve hasta takip edilerek gerekirse diğer tetkik ve tedaviler uygulanmalıdır.

Öğrenciye verilen eğitim modüllerinin sınır kontrolü otomatik yapın.

Fizik Tedavi Modaliteleri: Dejeneratif eklem hastalığında, çeşitli yüzeyel ve derin ısı ajanları egzersiz öncesi yumuşak doku gerilebilirliğinin arttırılması, ağrının azaltılması, kas spazmının çözülmesi amacıyla sıklıkla kullanılmaktadır. Bunlar arasında sıcak paket, parafin banyosu, infrared, hidroterapi, fluidoterapi, buhar banyoları gibi yüzeyel ısı veya kısa dalga diatermi, mikrodalga diatermi ve ultrason gibi derin ısı ajanları bulunmaktadır. Bu ajanların seçimi ve tedavi planı, konunun  uzmanı tarafından düzenlenmelidir. Örneğin, el eklemleri için parafın banyo veya hidroterapi, kalça eklemi için genellikle ultrason, lumbar veya servikal omurga dejeneratif eklem hastalığında ise bir yüzeyel ve derin ısı ajanı, traksiyon ve egzersiz uygulamaları ile kombine edilerek hastaya uygun bir tedavi programı oluşturulmaktadır. Dejeneratif eklem hastalığının akut dönemlerinde; buz paketleri, buz masajı ya da lokal sprey şeklinde soğuk uygulamalar ile ağrı, şişlik ve kas spazmı azaltılmaya çalışılmaktadır . Kaplıca tedavisinin (özellikle mineral banyoları ve çamur paketleri şeklinde) osteoartritli hastalardaki ağrı üzerinde uzun süren yararlı etkisi olduğu belirtilmektedir. Transkütanöz elektriksel sinir stimulasyonu (TENS), dejeneratif eklem hastalığında ağrıyı azaltmak amacıyla sıklıkla diğer modaliteler ile birlikte veya tek başına kullanılmaktadır. Taşınabilir TENS'in hasta tarafından evde de uygulanabilmesi bu cihazın önemli avantajlarındandır.  Manipulasyon, masaj, traksiyon, yoga, akupunktur, akupresör, elektromanyetik alan modalitelerinin çoğunluğunun etkinliği tam kanıtlanmamakla birlikte, bu ajanlar özellikle lumbar, servikal omurga ile kontraktür ve kas spazmının eşlik ettiği periferik eklemlerdeki osteoartrit tedavisinde kullanılmaktadırlar . Biyomekanik Yaklaşımlar: Obezitenin özellikle kadınlarda diz dejeneratif eklem hastalığında önemli bir risk faktörü olduğu belirtilmektedir. Her ne kadar obezitenin osteoartrit oluşumu ile direkt olarak ilişkisi gösterilmemişse de kilo vermenin ağrılı diz osteoartriti riskini azalttığı saptanmıştır. Bu nedenle, uygun diyet ve egzersiz yaklaşımları ile obez hastaların zayıflatılması bu bireylerin rehabilitasyonunda önemli bir yer tutmaktadır. Ortezler ve diğer destek cihazları dejeneratif eklem hastalığı tedavisinde sıklıkla kullanılmaktadır. Bastonlar, koltuk değnekleri, yürüme cihazları, özel diz breysleri, tabanlıklar ve ayakkabı modifikasyonları ağrıyı ve ekleme binen yükü azaltmada, hastanın mobilizasyonunu arttırmada faydalıdır. Yardımcı cihazların bir uzman tarafından önerilmesi ve kontrol edilerek gerektiğinde hastaya yönelik değişikliklerin yapılması, uygun olmayan cihaz kullanımına bağlı olarak oluşabilecek komplikasyonları önleyecek ve rehabilitasyonun başarısını yükseltecektir . Farklı bir biyomekanik yaklaşım olarak, diz patellofemoral osteoartritinde patellanın mediale itilerek bandajlama yapılmasının, diz ağrısında %25 azalmaya yol açtığı ve bu hastalarda kısa dönemli ağrı tedavisinde kolay ve ucuz bir yöntem olarak uygulanabileceği ifade edilmektedir. İş ve Uğraşı Tedavisi: Hastanın yaşadığı çevrenin, fiziksel ve sosyal faktörlerinin incelenerek düzeltilmesinde yardmcı olunmalıdır. Bunlar arasında; hastanın kullandığı klozet ve sandalye yüksekliklerinin arttırılması, merdiven ihtiyacını azaltmak için katlı evlerde hastanın yatak odasının yerinin değiştirilmesi, hastanın rahat yürüyebilmesi için kaymayan düzgün yer kaplamalarının yapılması, uzun saplı ayakkabı çekeceği ve süpürge kullanımının sağlanması gibi değişiklikler yer almaktadır. Hastaların çeşitli uğraşılara ve toplumsal aktivitelere katılımının desteklenmesi de tedavide önemli bir yer tutmaktadır .  

Performans Takip Formu (PKT) eğitmenleriniz internet üzerinden girsin, siz sadece çıktıları alın.

Kaynak: http://geriatri.dergisi.org/